Xuất khẩu của Việt Nam năm 2019 dự kiến tăng trưởng ngoạn mục mặc dù có những khó khăn khách quan đến từ ảnh hưởng của cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung trên toàn cầu. Tuy nhiên, Quốc hội băn khoăn về chỉ tiêu xuất khẩu 2020 không thay đổi trong khi tình hình thực tế đã thay đổi, nhất là chỉ tiêu nhập siêu vẫn giữ ở mức 3% liệu có phản ánh đúng tình hình trao đổi thương mại ở Việt Nam?
Chưa mạnh dạn đặt chỉ tiêu xuất siêu?
Theo Báo cáo của Chính phủ trình bày trước Quốc hội ngay trong phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XIV, xuất khẩu cả năm 2019 ước đạt 7,9% (mục tiêu 7-8%), tỷ lệ nhập siêu so với tổng kim ngạch xuất khẩu dưới 3% (ước thực hiện là xuất siêu 0,4%). Hay nói khác đi, xuất khẩu rơi vào nhóm 1/5 chỉ tiêu kinh tế-xã hội 2019 vượt mục tiêu đề ra.
Tuy nhiên, trong kế hoạch đặt ra năm 2020, Chính phủ vẫn trình Quốc hội mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu 7% và tỷ lệ nhập siêu dưới 3%.
Mục tiêu xuất khẩu và xuất siêu của Việt Nam hàng năm phụ thuộc rất lớn vào tăng trưởng của khối FDI.
Trong bối cảnh cuộc chiến thương mại toàn cầu ngày càng diễn biến phức tạp và ảnh hưởng khó lường đến thương mại, xuất khẩu của Việt Nam, lẽ ra những mục tiêu này được xem là khá cao. Nhưng trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế Quốc hội cùng ngày lại nêu quan điểm: "Đề nghị làm rõ cơ sở của việc xác định chỉ tiêu này hàng năm (do chỉ tiêu không thay đổi trong kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội) để phù hợp với kết quả thực tế. Trong 4 năm gần đây (2016-2019), Chính phủ đều trình Quốc hội tỷ lệ nhập siêu bằng 3% tổng kim ngạch xuất khẩu nhưng thực tế là xuất siêu".
Băn khoăn của Quốc hội là năm 2019 tổng kim ngạch xuất khẩu ước tăng 7,9% trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều khó khăn, nhu cầu tiêu thụ chậm. Nhiều mặt hàng chủ lực của nước ta giảm hoặc tăng chậm lại như thủy sản, rau quả, máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện.
Chính phủ chưa thể giải trình với Quốc hội ngay về những mục tiêu cụ thể. Song, nhìn trong bức tranh toàn cảnh về kinh tế, thương mại diễn biến khó lường thì việc điều chỉnh chỉ tiêu cũng phải cân nhắc kỹ.
Theo ước tính của Chính phủ, kim ngạch xuất khẩu năm 2019 đạt 525 tỉ đô la Mỹ, tăng 9,2% so với năm 2018 và sẽ đạt mức xuất siêu 4 năm liên tiếp. Cán cân thương mại giữ được nhịp tăng trưởng cao cả về xuất khẩu và nhập khẩu so với cùng kỳ năm 2018 nhờ mức tăng trưởng xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước đã có cải thiện (16,4%), cao hơn so với tốc độ tăng của khu vực FDI (5%). Nhưng nhập siêu của khu vực trong nước còn rất lớn (19,26 tỉ đô la). Nói khác đi, khu vực FDI giữ vai trò chủ lực trong hoạt động xuất khẩu của cả nước với tỷ trọng 69,36% tổng kim ngach. Nhiều năm qua mức tăng trưởng xuất khẩu của khu vực này vốn ở mức cao, nay tăng chậm 5 điểm phần trăm là do ảnh hưởng cuộc chiến thương mại toàn cầu; mức tăng trưởng cao về xuất khẩu của khu vực trong nước vẫn không bù đắp được sự ảnh hưởng này.
Thương mại và bài toán phụ thuộc khối FDI
Bộ Công Thương, trong báo cáo về tình hình sản xuất công nghiệp và thương mại 9 tháng đầu năm mới đây đã cho biết, từ đầu năm 2019 đến nay, mặc dù có sự thâm hụt thương mại trong một vài tháng đầu năm nhưng tính chung 9 tháng đầu năm 2019, cán cân thương mại của Việt Nam vẫn duy trì đà xuất siêu, với kim ngạch xuất siêu ở mức 5,9 tỉ đô la. Trong đó khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 19,4 tỉ đô la; khu vực FDI (kể cả dầu thô) xuất siêu 25,3 tỉ đô la.
Việc xuất siêu chủ yếu nằm ở khối FDI cho thấy, sự tăng giảm của nhóm này là yếu tố quyết định chủ yếu đến cán cân thương mại của Việt Nam. Đặc biệt khối này lại chịu tác động rất mạnh của cuộc chiến thương mại toàn cầu. Nên việc "để" mức nhập siêu 3% so với tổng kim ngạch xuất khẩu là có cơ sở vì tình hình kinh doanh của khối FDI khó dự báo.
Ví dụ tỷ lệ nhóm hàng công nghiệp chế biến chiếm 84,23% tổng kim ngạch xuất khẩu (mà chủ yếu của khối FDI), cao hơn năm 2018 là do Tập đoàn Samsung, doanh thu chiếm 28% trong tổng GDP của Việt Nam bắt đầu bán hàng từ tháng 10 với dòng sản phẩm Galaxy Note 10.
Bộ Công Thương cũng nhận thấy, căng thẳng thương mại Mỹ và Trung Quốc tiếp tục leo thang vào tháng 8-2019 sau khi Mỹ công bố về mức thuế mới đối với hàng hóa Trung Quốc nhập khẩu vào nước này (mức thuế 15% cho 112 tỉ đô la hàng hóa Trung Quốc đã có hiệu lực từ ngày 1-9 và mức thuế cho 250 tỉ đô la hàng hóa sẽ tăng từ 25% lên 30% từ ngày 15-10) sẽ ảnh hưởng kéo sang năm 2020. Và Việt Nam sẽ không nằm ngoài ảnh hưởng.
Một số ngành vốn tạo động lực tăng trưởng xuất khẩu như ngành sản phẩm điện tử, máy vi tính và sản phẩm quang học, đặc biệt là điện thoại di động không còn duy trì được tốc độ tăng trưởng ấn tượng như giai đoạn trước, khi động lực tăng trưởng từ phía doanh nghiệp Samsung còn là một ẩn số trong bối cảnh doanh số bán hàng từ Samsung toàn cầu vẫn chưa có dấu hiệu tăng trưởng tích cực trở lại.
Việc Trung Quốc phá giá đồng nhân dân tệ (NDT) sẽ tác động trực tiếp đến xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam, đặc biệt là nhóm hàng nông, thủy sản. Theo đó, NDT giảm so với đồng đô la sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức cạnh tranh của nông sản xuất khẩu của Việt Nam so với Trung Quốc trên thị trường thế giới, đặc biệt là những sản phẩm nhiều lợi thế và có kim ngạch xuất khẩu lớn như thủy sản, gỗ và các sản phẩm từ gỗ, cà phê và hồ tiêu sang thị trường Mỹ, châu Âu.
Đồng thời, việc đồng NDT giảm giá sẽ ảnh hưởng nhiều hơn đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc, khi nông sản xuất khẩu của Việt Nam như rau quả, cao su, thủy sản, gỗ có giá cao hơn tương đối so với trước đây và kém cạnh tranh hơn so với sản phẩm cùng loại tại thị trường Trung Quốc. Thời gian vừa qua, thị trường đã ghi nhận đồng NDT giảm xuống mức thấp kỷ lục trong 11 năm qua. Lần đầu tiên kể từ năm 2008, đồng tiền này đã để mất ngưỡng quan trọng 7 NDT đổi 1 đô la Mỹ. NDT cũng được dự đoán tiếp tục yếu dần đi trong năm 2020.
Nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam từ Trung Quốc tăng mạnh đặt trong mối tương quan và tình hình địa chính trị, thương mại căng thẳng giữa Mỹ - Trung Quốc đang làm gia tăng lo ngại hiện tượng hàng hoá nhập khẩu từ Trung Quốc mượn Việt Nam để lẩn tránh xuất xứ, rồi tái xuất đi Mỹ để né thuế. Nhất là trong bối cảnh, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ cũng đang tăng mạnh trong thời gian qua.Nhìn nhận những vấn đề cụ thể này để thấy việc tăng trưởng xuất khẩu của Việt Nam dù thay đổi theo hướng nào cũng phải cân nhắc trong bài toán cực khó.
Trong bối cảnh đó, 9 tháng đầu năm này xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ tăng đột biến (gần 50 tỉ đô la, tăng 28,2% so với cùng kỳ 2018). Nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam đạt 55,5 tỉ đô la, tăng 17,3%. Tính riêng nhập siêu từ Trung Quốc đạt 27,7 tỉ đô la, tăng 50,4%.
Theo thesaigontimes.vn