Hội thảo khoa học "Kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới"

Hội thảo được tổ chức nhằm cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc phát triển "Kinh tế bạc", đáp ứng nhu cầu, phát huy tiềm năng và đóng góp của người cao tuổi, tạo động lực quan trọng góp phần phát triển kinh tế đất nước trong bối cảnh già hóa dân số nhanh; bước đầu tạo chuyển biến về nhận thức trong các cấp ủy, chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp, xã hội về sự cần thiết xây dựng, phát triển "Kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới".

GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu chỉ đạo

Chủ trì Hội thảo có các đồng chí: GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; TS. Nguyễn Thanh Nghị, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương; TS. Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; GS. TS. Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương; đồng chí Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam; cùng sự tham dự của gần 250 đại biểu là đại diện lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành Trung ương; đại diện một số tổ chức quốc tế; đại điện lãnh đạo một số địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học, các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương sẽ tham dự trực tiếp tại hội trường. Đồng thời, Hội thảo được truyền trực tuyến qua nền tảng số tới 33 điểm cầu ở các tỉnh,thành phố trực thuộc Trung ương.

TS. Nguyễn Thanh Nghị, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương phát biểu kết luận

Phát biểu khai mạc, đồng chí Nguyễn Thanh Bình, Chủ tịch Hội Người cao tuổi Việt Nam nhấn mạnh sự cần thiết phát triển kinh tế bạc để thích ứng với bối cảnh già hóa dân số ở Việt Nam. Đồng chí cho biết Hội Người cao tuổi Việt Nam với tinh thần trách nhiệm cao đã tích cực chuẩn bị nội dung cho Hội thảo diễn ra đúng kế hoạch, mục đích, yêu cầu. Đồng chí nêu rõ, đối với Việt Nam kinh tế bạc là vấn đề mới và khó, có nhiều cách tiếp cận khác nhau, nhất là khi gắn vai trò của người cao tuổi với nhiệm vụ phát triển kinh tế đất nước. Với các tham luận đa dạng, phong phú, đây là hội thảo khoa học đầu tiên về kinh tế bạc ở Việt Nam, sẽ giúp các cơ quan tham mưu chiến lược đưa kinh tế bạc trở thành động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế đất nước phát triển bền vững trong kỷ nguyên mới.

TS. Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản phát biểu đề dẫn

Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh nhấn mạnh vị thế rất quan trọng của người cao tuổi Việt Nam trong lịch sử truyền thống vẻ vang của dân tộc. Những đóng góp của người cao tuổi rất đáng trân trọng, là tấm gương sáng ngời của tinh thần tự lực, tự cường của dân tộc. Trong bối cảnh tình hình thế giới bất ổn hiện nay, người cao tuổi tiếp tục là chỗ dựa vững chắc, lan tỏa khí phách Diên Hồng trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đồng chí nêu rõ, Việt Nam đang trải qua cơn bão già hóa dân số mạnh mẽ nhất châu Á và thuộc nhóm nhanh nhất trên thế giới. Với tốc độ tăng trưởng dân số hiện nay, đến năm 2030 chúng ta sẽ có khoảng 18 triệu người cao tuổi, chiếm tỷ lệ khoảng 20% dân số, đây không chỉ là thách thức với hệ thống chăm sóc sức khỏe người dân, hệ thống an sinh xã hội mà cần phải coi là cơ hội khai thông nguồn lực nội sinh, khai thác mọi tiềm năng và sức mạnh tổng hợp của thế hệ người cao tuổi, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu của đất nước trong kỷ nguyên mới. Theo đó cần tư duy đúng rằng người cao tuổi không phải là gánh nặng của xã hội mà là nguồn lực chiến lược, động lực phát triển của đất nước.

Đồng chí Lê Minh Hoan, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội phát biểu tham luận

Đồng chí đánh giá cao chủ đề của hội thảo hôm nay đối với sự phát triển đột phá của đất nước, để người cao tuổi trở thành nguồn lực xã hội quan trọng, tiếp tục làm việc, đóng góp, cống hiến vào tiến trình phát triển của đất nước. Đồng chí nhấn mạnh, đề xuất chủ trương phát triển kinh tế bạc ở Việt Nam là rất đúng đắn và nêu bật 03 nội dung cần chú ý để phát triển kinh tế bạc như: (1) Cần đổi mới tư duy, có nhận thức đúng về vai trò của người cao tuổi để không lãng phí nguồn lực quý giá này trong công cuộc phát triển đất nước. (2) Đổi mới phương thức chăm sóc người cao tuổi theo hướng toàn diện, cả về vật chất và sức khỏe tinh thần; (3) Cần có định nghĩa mới về lực lượng lao động người cao tuổi trong phát triển bền vững đất nước. Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cũng nhấn mạnh, Kinh tế bạc không chỉ là vấn đề của người cao tuổi mà còn là vấn đề văn hóa, truyền thống hào hùng của Việt Nam - một dân tộc anh dũng, cần cù, là vấn đề con người, xã hội, đạo lý và trách nhiệm của cả hệ thống chính trị.

Đồng chí Nguyễn Thế Mạnh, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương phát biểu tham luận

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng gợi mở một số câu hỏi để hội thảo cùng trao đổi như: (1) Làm thế nào để biến kinh tế bạc trở thành động lực tăng trưởng quốc gia; (2) Cơ chế nào để người cao tuổi tiếp tục cống hiến theo nguyên tắc tự nguyện, hiệu quả và bền vững; (3) Việt Nam nên ưu tiên phát triển những phân khúc thị trường nào trong phát triển kinh tế bạc; (4) Làm thế nào để kết hợp giá trị gia đình Việt Nam trong chăm sóc người cao tuổi; (5) Cơ chế nào để huy động các khu vực tư nhân, doanh nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo, đầu tư nước ngoài để phát triển kinh tể bạc.

Đoàn Chủ tọa Hội thảo

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, TS. Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản nhấn mạnh, Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chưa từng có trong lịch sử phát triển. Dự báo trong vòng một thập niên nữa, Việt Nam chính thức trở thành quốc gia có dân số già. Đây là xu thế khó tránh khỏi, đặt ra nhiều vấn đề mới và phức tạp trong định hướng phát triển, cách thức tổ chức quản lý, xác định các mô hình phát triển kinh tế - xã hội ở tầm chính sách và chiến lược quốc gia. Trước bối cảnh chung, tư duy về phát triển “kinh tế bạc” được đặt ra như một hướng tiếp cận mang tính đột phá, là lời giải cho bài toán già hóa dân số nhanh đối với nước ta. Đồng chí cho biết, trong bối cảnh đất nước ta đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế tri thức, kinh tế xanh và xã hội số, thì việc nghiên cứu và hoạch định chính sách phát triển kinh tế bạc càng có ý nghĩa góp phần bảo đảm an sinh xã hội, thúc đẩy tăng trưởng bền vững và nâng cao vị thế quốc gia trong kỷ nguyên mới.

GS.TS Nguyễn Quang Thuấn, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu tham luận

Do đó, TS. Hoàng Trung Dũng đề nghị các đại biểu dự Hội thảo tập trung thảo luận các vấn đề như: Thứ nhất, luận giải rõ về kinh tế bạc gắn với bối cảnh Việt Nam tiếp cận từ phương diện lý luận; Thứ hai, Phân tích, đánh giá thực tiễn, từ hiện trạng thể chế, chính sách, mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp, xã hội và nhà nước trong tham gia kinh tế bạc, để chỉ rõ những vấn đề đặt ra cần giải quyết thấu đáo, nhanh chóng và hiệu quả góp phần phát triển kinh tế ở Việt Nam; Thứ ba, làm rõ hơn các bài học thành công và cả những thách thức, hạn chế của các quốc gia trong thích ứng với già hóa dân số; trong khai thác tiềm năng của dân số già, để đưa ra các đề xuất phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh, bối cảnh của Việt Nam hiện nay; Thứ tư, cho ý kiến rõ hơn vào một số vấn đề như: (1) Cải cách hệ thống an sinh và hưu trí theo hướng linh hoạt, bền vững; (2) Hoàn thiện chính sách việc làm, đào tạo để khuyến khích lao động cao tuổi; (3) Tập trung phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ phục vụ người cao tuổi; (4) Tháo gỡ các “điểm nghẽn” để hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy đầu tư và khởi nghiệp trong lĩnh vực kinh tế bạc; (5) Xây dựng hạ tầng, đô thị và công nghệ thân thiện với người cao tuổi; (6) Xây dựng cơ sở dữ liệu lớn về kinh tế bạc gắn với người cao tuổi; (7) Xây dựng môi trường pháp lý; ban hành Chiến lược quốc gia về phát triển kinh tế bạc giai đoạn 2025 - 2045 của Chính phủ, huy động sự tham gia của các bộ, ngành, doanh nghiệp và cộng đồng;…

Tại Hội thảo, đồng chí Nguyễn Thế Mạnh, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đã trình bày tham luận quan trọng. Bài tham luận nêu lên thực trạng già hóa dân số và yêu cầu xây dựng nền kinh tế bạc ở Việt Nam, phân tích thực trạng kinh tế bạc ở nước ta. Tuy Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách thuộc các ngành, lĩnh vực chuyên đề khác nhau có liên quan đến người cao tuổi nhưng đến nay chưa có một chủ trương, chính sách riêng, toàn diện về người cao tuổi và kinh tế bạc. Tham luận cũng chia sẻ một số kinh nghiệm quốc tế về kinh tế bạc, từ đó đề xuất một số giải pháp để hướng tới xây dựng một nền kinh tế bạc vừa hiện đại, vừa nhân văn, để mọi người cao tuổi đều được sống khỏe mạnh, hạnh phúc và tiếp tục đóng góp cho sự phát triển phồn vinh, bền vững của đất nước.

Tiếp đó, các tham luận chính tại Hội thảo đưa ra nhiều ý kiến có giá trị lý luận và tổng kết thực tiễn về đáp ứng nhu cầu, phát huy tiềm năng và đóng góp của người cao tuổi, tạo động lực quan trọng góp phần phát triển kinh tế đất nước trong bối cảnh già hóa dân số nhanh như hiện nay ở nước ta. Các tham luận tập trung trình bày cơ sở lý luận và chính sách phát triển kinh tế bạc gắn với bối cảnh Việt Nam hiện nay, hệ thống hóa chủ trương, chính sách hiện hành về người cao tuổi, làm rõ khái niệm, phạm vi và ý nghĩa của kinh tế bạc trong bối cảnh dân số già hóa; đánh giá thực trạng phát triển kinh tế bạc ở Việt Nam và vai trò của người cao tuổi trong phát triển kinh tế - xã hội suốt 40 năm qua. Hội thảo cũng thu được các trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về phát triển kinh tế bạc thành công ở những quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Hàn Quốc và có thể tham khảo cho Việt Nam; chỉ ra khoảng trống chính sách hiện nay và những rào cản, bất cập trong phát triển “Kinh tế bạc ở Việt Nam” để tiếp tục hoàn thiện. Hội thảo cũng có nhiều ý kiến thảo luận về thời cơ, thách thức, định hướng phát triển kinh tế bạc trong kỷ nguyên mới; nhấn mạnh các nhiệm vụ, giải pháp và đột phá chính sách cần thiết trong tương lai, đặc biệt là việc phát huy vai trò của doanh nghiệp, công nghệ, đổi mới sáng tạo và xây dựng hệ sinh thái kinh tế dành cho người cao tuổi. Thảo luận tại Hội thảo, đồng chí Lê Minh Hoan, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội chia sẻ, kinh tế bạc là kinh tế của những giá trị trầm tích và tôi luyện, ví dụ như không ít những nghệ nhân cao tuổi đã làm nên hồn cốt, tinh hoa dân tộc qua những sản phẩm thủ công mỹ nghệ tinh xảo. Đồng chí cho rằng cần tiếp cận kinh tế bạc ở nhiều khía cạnh khác nhau, kinh tế bạc không chỉ là hoạt động dịch vụ hay sản xuất thiết bị cho người cao tuổi mà chính người cao tuổi tạo ra nguồn lực sáng tạo cho nền kinh tế.

GS.TS. Giang Thanh Long, Đại học Kinh tế Quốc dân phát biểu tham luận

Phát biểu kết luận Hội thảo, TS. Nguyễn Thanh Nghị, Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương đánh giá cao các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học và doanh nghiệp đã thảo luận, đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết, có giá trị cao, với 10 tham luận tại hội trường, cùng các bài phát biểu quan trọng mang tính đề dẫn của chủ trì Hội thảo và 95 tham luận trong kỷ yếu Hội thảo.

Trưởng Ban nhấn mạnh, Đảng, Nhà nước ta luôn khẳng định người cao tuổi là nguồn lực quý báu, quan trọng, có vai trò đặc biệt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ sáu BCH Trung ương Đảng khóa XII, Luật Người cao tuổi, Chiến lược quốc gia về người cao tuổi đến năm 2035, tầm nhìn đến năm 2045 đều nêu cao vai trò của người cao tuổi, quy định nhiều cơ chế chính sách của Nhà nước đối với người cao tuổi và nhấn mạnh yêu cầu vừa chăm sóc tốt đời sống vật chất, tinh thần cho người cao tuổi, vừa phát huy tâm huyết, trí tuệ, kinh nghiệm của người cao tuổi trong quá trình phát triển đất nước.

Hiện nay, quá trình già hóa dân số ở nước ta đang diễn ra nhanh chóng, vừa tạo ra thách thức lớn về an sinh xã hội; đồng thời, cũng sẽ tạo ra tiềm năng, cơ hội lớn phát triển kinh tế bạc, kinh tế dành cho người cao tuổi. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, kinh tế bạc ở Việt Nam chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, thậm chí còn ở mức thấp, chưa đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người cao tuổi và chưa đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội đúng tầm.

Bà Pauline Tamesis, Điều phối viên thường trú Liên hợp quốc tại Việt Nam phát biểu tham luận

Với hai mục tiêu chiến lược đến năm 2030 và năm 2045, đất nước ta phải tăng trưởng nhanh hơn và phát triển bền vững hơn. Mục tiêu tăng trưởng phải đạt trên 10%. Đây là yêu cầu bắt buộc, nhưng cũng là vấn đề hết sức khó khăn, thách thức. Thời gian gần đây, Bộ Chính trị đã ban hành nhiều nghị quyết chiến lược hết sức quan trọng, mang tính trụ cột, nền tảng cho sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Bối cảnh và chủ trương nêu trên tác động mạnh mẽ, mở ra hành lang thuận lợi, tạo ra những điều kiện, cơ hội lớn để phát triển các lĩnh vực mới, các mô hình kinh tế mới, trong đó có kinh tế bạc.

Đồng chí Nguyễn Thanh Nghị nêu rõ, trên cơ sở các trụ cột, tiềm năng, giải pháp phát triển nền kinh tế bạc ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới mà Hội thảo đã chỉ ra, hội thảo thống nhất một số định hướng và nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện như sau:

(1) Đổi mới tư duy, nhận thức và phương thức chăm sóc người cao tuổi toàn diện và vai trò của phát triển kinh tế bạc đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội. Tập trung xây dựng cơ sở chính trị, thể chế, chính sách, khung pháp lý cơ bản cho phát triển kinh tế bạc Việt Nam trong kỷ nguyên mới, trong đó cần có chính sách, cơ chế ưu tiên rõ nét về đầu tư, phát triển các sản phẩm, dịch vụ toàn diện phục vụ người cao tuổi ngày càng tốt hơn, cơ chế chính sách để người cao tuổi tham gia làm việc, cống hiến trí tuệ, kinh nghiệm của mình. Đề nghị các cơ quan phối hợp tổ chức Hội thảo hôm nay tiếp tục phối hợp xây dựng “Đề án phát triển kinh tế bạc” trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư xem xét, quyết định chủ trương, định hướng về phát triển kinh tế bạc trong kỷ nguyên mới ở nước ta. Trên cơ sở đó, Nhà nước thể chế hóa, cụ thể hóa để thực hiện hiệu quả, góp phần quan trọng vào mục tiêu chủ động ứng phó với già hóa dân số, thúc đẩy phát huy kinh tế bạc để phát triển kinh tế - xã hội đồng thời chăm sóc ngày càng tốt hơn cho người cao tuổi.   

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm

(2) Xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích mạnh mẽ các thành phần kinh tế, nhất là kinh tế tư nhân, doanh nghiệp nước ngoài đầu tư phát triển kinh tế bạc; trong đó, chú trọng cơ chế chính sách về đất đai, đầu tư, thuế, tín dụng, chuyển giao công nghệ và các cơ chế, chính sách khác để tạo bước phát triển mạnh mẽ cho kinh tế bạc trong thời gian tới. 

(3) Tăng cường và mở rộng hợp tác quốc tế trong phát triển kinh tế bạc, nghiên cứu, sản xuất và thương mại hóa các sản phẩm, dịch vụ phục vụ người cao tuổi; tích cực tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu của kinh tế bạc; đảm bảo sản phẩm kinh tế bạc là sản phẩm toàn cầu, đáp ứng cả thị trường trong nước và quốc tế. 

(4) Ứng dụng mạnh mẽ khoa học, công nghệ mới và chuyển đổi số vào phát triển các sản phẩm, dịch vụ thuộc kinh tế bạc, nhất là các lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi như sản phẩm dược, dịch vụ khám chữa bệnh, nhà ở, cơ sở dưỡng lão chất lượng; các thiết chế văn hóa, giáo dục, du lịch, thể dục thể thao, v.v… 

(5) Phát triển kinh tế bạc phải luôn gắn liền với thực hiện chính sách an sinh xã hội, đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế gắn với phát triển xã hội, an sinh xã hội, nhất là với người cao tuổi; đảm bảo mọi chính sách đều hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, nhân văn và lấy con người là trung tâm.

Quang cảnh Hội thảo

Trưởng Ban một lần nữa nhấn mạnh, kinh tế bạc không chỉ là một xu thế tất yếu của thời đại, một yêu cầu khách quan của quá trình phát triển mà còn là cơ hội chiến lược để Việt Nam chăm lo tốt hơn cho người cao tuổi; để chúng ta phát huy tâm huyết, trí tuệ, kinh nghiệm của người cao tuổi, biến “già hóa dân số” thành nguồn lực vàng, thành cơ hội, động lực cho phát triển; bày tỏ tin tưởng rằng kinh tế bạc Việt Nam sẽ sớm phát triển trở thành động lực, trụ cột mới của tăng trưởng bền vững, bao trùm và nhân văn.

Văn phòng Ban