Từ nay đến năm 2020 vẫn tiếp tục điều chỉnh tiền lương cho khu vực nhà nước bình quân mỗi năm 7%.Ảnh: Quốc Hùng |
Thay đổi căn bản hệ thống tiền lương
Anh T. là một công chức làm việc trong ngành tài nguyên và môi trường. Anh được đánh giá là người có năng lực, từng đi du học ở Nga, sau đó sang Anh học thêm ngành tài chính. Do lương thấp, một mặt anh vẫn giữ chân công chức trong cơ quan nhà nước, mặt khác anh tham gia đầu tư chứng khoán.
"Vẫn mang mác là công chức để lấy quan hệ và thông tin, còn thu nhập chính của tôi là lướt sóng trên thị trường chứng khoán", anh T. nói và thừa nhận rằng phần lớn thời gian anh dành cho nghiên cứu thị trường chứng khoán hơn là thực hiện công việc của một công chức.
Thực trạng làm thêm bên ngoài không phải là hiếm trong đội ngũ công chức hiện nay. Một khảo sát của Cơ quan Phát triển Liên hiệp quốc cho thấy 14,4% lao động trong khu vực nhà nước có từ hai việc làm trở lên, nói cách khác là tình trạng "chân trong, chân ngoài" mà nguyên nhân chính là lương không đủ sống.
Theo ước tính của các chuyên gia, có tới 30% công chức không làm được việc. Bên cạnh đó, một bộ phận đội ngũ công chức, đặc biệt những người có chức vụ, dù lương thấp nhưng thực tế thu nhập lại khá cao, bởi có thêm những khoản thu nhập ngoài lương, trong đó nhiều khoản thu nhập công khai có nguồn gốc từ ngân sách.
Để giải quyết thực tế trên, Hội nghị Trung ương 7 khóa XII đã thảo luận, xem xét và thông qua Đề án cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong các doanh nghiệp. Theo ông Doãn Mậu Diệp, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH), cải cách tiền lương lần này được thực hiện trong cả hai khu vực: doanh nghiệp và Nhà nước. Trong đó, khu vực nhà nước bao gồm khối cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang.
Cải cách tiền lương trong khu vực nhà nước lần này sẽ chú trọng đến ba yếu tố. Thứ nhất là nguồn trả lương khả thi, điều này sẽ phụ thuộc vào ngân sách nhà nước. Thứ hai, tính toán số người hưởng lương để định ra mức lương trung bình. Thứ ba, quy định khoảng cách giữa các thang bậc lương, giữa các mức thấp nhất, trung bình, tối đa.
Điểm mới của đề án lần này, theo ông Diệp, là thiết kế bảng lương chức vụ và bảng lương về chuyên môn nghiệp vụ. Bảng lương chuyên môn nghiệp vụ được xây dựng để khuyến khích công chức nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ. Còn bảng lương chức vụ được xây dựng để không xảy ra tình trạng lãnh đạo nhiều khi lương thấp hơn người không làm lãnh đạo, thứ trưởng có khi lương thấp hơn vụ trưởng.
"Trong cải cách lần này, bảng lương được thiết kế với 70% là tiền lương, 30% là phụ cấp để tránh chuyện lương thì ít mà phụ cấp thì nhiều, méo mó về quan hệ tiền lương", ông Diệp nói.
Ngoài ra, trong thiết kế bảng lương sẽ dành một khoản tiền thưởng do thủ trưởng đơn vị quyết định, dựa trên đánh giá năng lực cán bộ, mức độ hoàn thành nhiệm vụ để thưởng. Nhiều lần được thưởng tức là hoàn thành nhiệm vụ và có thể tăng lên ngạch bậc cao hơn, nhận mức lương cao hơn. Thiết kế hệ thống tiền lương lần này sẽ dành một khoản tiền thưởng tối đa bằng 10% quỹ lương cơ bản năm.
"Mục tiêu của cải cách chính sách tiền lương lần này là phải làm cho tiền lương là thu nhập chính, bảo đảm đời sống cho người lao động và gia đình họ; thu hẹp khoảng cách tiền lương giữa khu vực công với khu vực thị trường để có thể thu hút nhân lực chất lượng cao vào làm việc ở khu vực nhà nước", ông Diệp nói.
Theo ông Bùi Sỹ Lợi, Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, việc thiết kế hệ thống lương mới sẽ loại bỏ được kiểu làm việc "sống lâu lên lão làng".
Cách tính mới trong đề án sẽ giúp người lao động dễ hiểu hơn về mức lương của mình, không phải lấy lương cơ sở nhân với hệ số, nhân với phụ cấp nữa mà tính theo giá trị tuyệt đối. Tiền lương tiến tới sẽ được trả theo số lượng, chất lượng, hiệu quả công việc.
Tinh gọn bộ máy và tạo nguồn trả lương
Đánh giá về đề án này, nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân cho hay, điểm nhấn là tiếp tục xác định hệ thống tiền lương trong khu vực nhà nước theo kinh tế thị trường. Bên cạnh đó, đề án cũng khẳng định quan điểm tiền lương phải trở thành nguồn thu nhập chính để đảm bảo đời sống cho những người làm công ăn lương. Ngoài ra, trước khi thực hiện cải cách tiền lương sẽ phải tiến hành sắp xếp lại bộ máy, tinh giản biên chế.
"Đây là việc rất mới, thể hiện sự quyết tâm để làm sao bộ máy gọn nhẹ, hiệu lực, hiệu quả", ông Huân nói.
Theo ông Thang Văn Phúc, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ, thực tế đây là vấn đề không mới mà đã được đặt ra gần 20 năm trước. Tuy nhiên, cho tới nay vẫn chưa có đột phá và chưa có những cải cách cơ bản về tiền lương. "Đây là một cuộc cải cách không phải chỉ tiền lương mà cái gốc là cải cách toàn bộ bộ máy hành chính nhà nước để tổ chức lại và tinh giản nó", ông Phúc nói.
Thống kê cho thấy hiện có khoảng 2,8 đến gần 3 triệu người được hưởng lương, trong đó, có khoảng nửa triệu người là cán bộ công chức cấp xã đến cấp trung ương, còn lại là đội ngũ công chức, viên chức hoạt động trong các đơn vị sự nghiệp công lập.
"Do đó, đề án lần này cần phải xây dựng một hệ thống tiền lương phù hợp với thời kỳ mới và phải đảm bảo một nguyên tắc rất căn bản là tiền lương của công chức đủ nuôi sống họ và thu nhập chính của công chức phải từ lương và sống bằng lương. Đây là yếu tố tạo nên sự độc lập trong quá trình làm công vụ của công chức nhà nước", ông Phúc nói.
Theo đề án, lương của khu vực lực lượng vũ trang cũng được điều chỉnh và sẽ có ba bảng lương trong khu vực này. Theo ông Phúc, đây là việc đã được tính toán từ lâu. Lực lượng vũ trang, công an thực thi chức trách đặc biệt nên họ cũng được trả mức lương đặc biệt. Các quốc gia khác cũng trả mức lương đặc biệt cho nhóm đối tượng này.
Ông Phúc cho biết thêm, việc trả lương đòi hỏi nguyên tắc tương quan giữa các khu vực khác nhau. Ví dụ, chiến sĩ tại đơn vị chiến đấu hoặc đóng quân ở biên cương, hải đảo thì ứng xử khác, còn khu vực dịch vụ, phục vụ thì ứng xử khác. Hoặc khi đã làm nhiệm vụ thì hưởng khác, khi đã hoàn thành nhiệm vụ, về hưu cũng phải hưởng khác để phù hợp với các khu vực trong bộ máy nhà nước.
Theo ông Bùi Sỹ Lợi, từ nay đến năm 2020 vẫn tiếp tục điều chỉnh tiền lương cho khu vực nhà nước bình quân mỗi năm 7%. Đồng thời, trong khoảng thời gian này phải dành 50% ngân sách tăng thêm để điều chỉnh tiền lương. Tức là phải chuẩn bị nguồn. Khó nhất của đề án cải cách chính sách tiền lương vẫn là nguồn kinh phí. Vì thế, để thực hiện thành công đề án thì điều đầu tiên phải giảm nhẹ số lượng công chức xuống mức hợp lý, quyết liệt cải cách thủ tục hành chính, tổ chức lại bộ máy tinh gọn. Tiếp theo là phải tạo nguồn để đến năm 2021 mới bắt đầu tính chuyện cải cách tiền lương.
Trong bài phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XII của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ngày 12-5 có đề cập việc xây dựng hệ thống bảng lương mới, quy định mức lương bằng số tiền tuyệt đối theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ lãnh đạo trên cơ sở điều chỉnh tăng mức lương thấp nhất và mở rộng quan hệ tiền lương tiệm cận với khu vực thị trường, gồm một bảng lương chức vụ áp dụng đối với cán bộ, công chức, viên chức giữ chức vụ lãnh đạo trong hệ thống chính trị từ trung ương đến cấp xã; một bảng lương chuyên môn, nghiệp vụ áp dụng chung đối với công chức, viên chức không giữ chức danh, chức vụ lãnh đạo; ba bảng lương đối với lực lượng vũ trang. Sắp xếp lại các chế độ phụ cấp hiện hành, bảo đảm tổng quỹ phụ cấp chiếm tỷ trọng tối đa 30% trong tổng quỹ lương. Người đứng đầu cơ quan, đơn vị được sử dụng quỹ tiền lương và kinh phí chi thường xuyên được giao hàng năm để thuê chuyên gia, nhà khoa học, tài năng đặc biệt; được sử dụng quỹ tiền thưởng để thưởng định kỳ cho cán bộ, công chức, viên chức gắn với kết quả đánh giá, xếp loại mức độ hoàn thành công việc. Mở rộng thí điểm cơ chế áp dụng mức chi thu nhập tăng thêm đối với một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, nhất là ở vùng động lực. Thực hiện khoán quỹ lương cho các cơ quan, đơn vị. Bãi bỏ hệ số tiền lương tăng thêm đối với cán bộ, công chức thuộc các cơ quan đang thực hiện cơ chế tài chính đặc thù... |
Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn