Sự quyết tâm của Hàn Quốc trong việc theo đuổi tăng trưởng xanh, cho dù kết quả như thế nào, đã góp phần đáng kể trong việc thúc đẩy tăng trưởng xanh trở thành một mô hình phát triển. Hàn Quốc đã được công nhận rộng rãi là quốc gia duy nhất cho đến nay đã thực hiện tăng trưởng xanh trên quy mô toàn quốc bằng cách thiết lập các mục tiêu đầy tham vọng và thực hiện các kế hoạch hành động. Tuy vậy, họ cũng nhận được không ít chỉ trích, các câu hỏi về mức độ “xanh” của mô hình tăng trưởng xanh, sự mơ hồ về bản chất và kết quả, sự mất cân bằng giữa quan hệ trao đổi từ trên xuống và từ dưới lên.Sự quyết tâm
Ảnh minh họa
Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (2009-2013) đã thành công trong việc thiết lập nền tảng thể chế cho tăng trưởng xanh
Sau khi triển khai kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, Hàn Quốc chuyển dịch dần hướng đi. Cách tiếp cận chính sách tăng trưởng xanh được kết hợp trong chiến lược phát triển của Hàn Quốc bằng việc ban hành Kế hoạch 5 năm lần thứ hai về tăng trưởng xanh (2014-2018) với mục tiêu là đạt kết quả trong việc tích hợp tăng trưởng xanh vào nền kinh tế sáng tạo thông qua sự hội tụ của công nghệ xanh và công nghệ thông tin.
Trong kế hoạch 5 năm lần thứ hai (2014-2018), Hàn Quốc đưa ra khái niệm “kinh tế sáng tạo” và các chính sách tăng trưởng xanh được sửa đổi thành “các chính sách ứng phó với biến đổi khí hậu” sau Hiệp định Paris 2015.
Nhìn về tương lai, việc mở ra những lợi ích ngắn hạn và dài hạn về kinh tế, xã hội, môi trường của tăng trưởng xanh và việc thể hiện những kết quả hữu hình là những thử nghiệm quan trọng đối với mô hình tăng trưởng xanh các-bon thấp của Hàn Quốc. Nếu chiến lược này thành công, gặt hái kết quả tích cực trong nước thì nó có thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ ra ngoài biên giới Hàn Quốc.
Các đánh giá khách quan về cơ chế tăng trưởng xanh của Hàn Quốc rất quan trọng trong việc định hình tương lai chung của tăng trưởng xanh, đặc biệt quan trọng là vai trò của chính phủ trong việc thúc đẩy tăng trưởng xanh trở thành chương trình nghị sự trong nước và toàn cầu. Hàn Quốc đã từng là một nước đang phát triển và đạt được trạng thái phát triển chỉ trong một thế hệ, do đó kinh nghiệm của họ sẽ là những bài học bổ ích cho các nước đang phát triển và các nước phát triển.
Tăng trưởng xanh - chương trình nghị sự quốc gia trong lời nói và hành động
Hàn Quốc là quốc gia duy nhất cho đến nay coi tăng trưởng xanh như một chiến lược phát triển trên quy mô toàn quốc - được hỗ trợ bởi luật pháp rõ ràng, có sự quản lý của các tổ chức cấp cao, có mục tiêu toàn diện với những khung thời gian cụ thể (ngắn hạn và dài hạn). Sự giao thoa của nhiều yếu tố khác nhau đã hiện thực hoá được điều này, nhưng quan trọng nhất là ý chí chính trị mạnh mẽ của nhà nước, đặt tăng trưởng xanh các-bon thấp làm tầm nhìn quốc gia với hy vọng sẽ phát triển bền vững tạo điều kiện để đất nước vượt lên trên, trở thành một thế lực “xanh” trong quan hệ quốc tế. Năm 2008, tại Lễ kỷ niệm thành lập 60 năm lịch sử Hàn Quốc, cựu Tổng thống Hàn Quốc đã tuyên bố công khai về tăng trưởng xanh đồng thời ông bày tỏ sự lạc quan về việc tăng trưởng xanh sẽ tiếp tục phát triển, đạt những thành tựu vượt trội so hơn nữa với những gì Hàn Quốc đã đạt được trong 60 năm qua.
Thực tế cho thấy, việc theo đuổi mục tiêu tăng trưởng xanh của Hàn Quốc không chỉ dừng lại trong lời nói. Năm 2010, Chính phủ và Quốc hội nhất trí thông qua Đạo luật khung về tăng trưởng xanh các-bon thấp, đặt nền móng cho khuôn khổ pháp lý và thể chế về tăng trưởng xanh. Các khía cạnh pháp lý quan trọng mang tính bước ngoặt này là sự thể chế hóa tăng trưởng xanh ở cấp quốc gia và tạo điều kiện hình thành các cơ quan tư vấn khuyến khích sự tham gia của nhiều bên liên quan. Những đổi mới chính sách này tạo ra một cơ cấu quản trị và cơ chế phối hợp nhịp nhàng trong việc lập kế hoạch và thực hiện tăng trưởng xanh. Việc áp dụng tăng trưởng xanh như một chương trình nghị sự quốc gia sẽ khó thành công nếu không có hỗ trợ mạnh mẽ của cộng đồng. Để có được sự chấp thuận của công chúng, chính phủ Hàn Quốc đã nhấn mạnh những lợi ích kinh tế của tăng trưởng xanh và quy mô cải thiện chất lượng cuộc sống bằng cách giảm lượng phát thải khí nhà kính.
Ý tưởng về tăng trưởng xanh xây dựng dựa trên mối quan tâm của cộng đồng về tác động của biến đổi khí hậu bắt đầu manh nha từ đầu những năm 1990 của thế kỷ XX. Sự cấp thiết của việc ứng phó với biến đổi khí hậu đã giúp chính phủ Hàn Quốc nhận được sự ủng hộ rộng rãi của toàn xã hội. Từ đó, nền tảng vững chắc cho việc giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu được thiết lập. Một trong những mục tiêu chính trong chính sách tăng trưởng xanh của Hàn Quốc là giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu khi quốc gia này được xếp loại là một nước phát triển có nghĩa vụ bắt buộc phải giảm lượng phát thải.
Trong một cuộc khảo sát được tiến hành bởi Tổ chức nghiên cứu Hankook, đại đa số người Hàn Quốc nhất trí rằng chính phủ cần tiếp tục coi tăng trưởng xanh là một trong những ưu tiên chính sách quan trọng. Trong một cuộc khảo sát khác, hầu hết người Hàn Quốc đã đồng ý rằng chính sách tăng trưởng xanh cần được tiếp tục bởi nó đã giúp giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và khủng hoảng năng lượng. Nó cũng đánh dấu một giai đoạn mà tăng trưởng xanh trở thành một lẽ đương nhiên, nơi các chương trình các-bon thấp và năng lượng sạch được chấp nhận rộng rãi, với những chính sách phù hợp, là thực tiễn tốt nhất.
Công nghệ xanh
Tăng trưởng xanh có ý nghĩa kinh tế đối với Hàn Quốc thông qua việc phổ biến công nghệ xanh trong điều kiện tiềm năng thị trường đầy hứa hẹn. Hàn Quốc trước đây đã thành công trong việc đạt được lợi thế cạnh tranh ở các ngành công nghiệp chủ chốt như đóng tàu, thép, điện tử và công nghệ thông tin theo nguyên tắc lựa chọn và tập trung. Với thực tế là thị trường nội địa nhỏ bé, lực lượng lao động lão hóa và sự cạnh tranh gia tăng với các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt là Trung Quốc, thì Hàn Quốc cần tìm ra điểm mạnh mới của mình trong thị trường toàn cầu. Do đó, ngành công nghệ xanh được coi là một trong những điểm khởi đầu chiến lược trong bối cảnh ứng phó biến đổi khí hậu và thắt chặt các quy định về môi trường trong thương mại quốc tế.
Đổi mới công nghệ là điều quan trọng để biến mối quan hệ mâu thuẫn giữa tăng trưởng kinh tế và sự bền vững của môi trường thành một mối quan hệ đôi bên cùng có lợi.
Cộng nghệ xanh cũng là điểm nổi bật khi Hàn Quốc đẩy mạnh mô hình tăng trưởng xanh cacbon thấp. Nhờ chiến lược tăng trưởng xanh, nước này đã thành công trong việc thu hẹp khoảng cách về công nghệ so với các đối tác toàn cầu. Trong số 27 công nghệ xanh chủ chốt được chọn làm lĩnh vực ưu tiên đầu tư và thương mại hóa, pin thứ cấp và LED của Hàn Quốc đứng tốp đầu thế giới. Các hạng mục công nghệ khác như hệ thống tích trữ năng lượng, hệ thống năng lượng tái tạo và xe chạy điện cũng có những bước tiến đáng kể.
Ngoại giao xanh
Hàn Quốc đã thực sự nâng cao được vị thế quốc tế của mình bằng cách đảm nhận những vai trò tích cực hơn trong các vấn đề khu vực và toàn cầu thông qua “ngoại giao xanh”. Hàn Quốc đã đầu tư rất nhiều để đạt được danh tiếng trên trường quốc tế là một nước tiên phong trong tăng trưởng xanh, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối giữa các nước phát triển và đang phát triển trong việc giải quyết biến đổi khí hậu và đưa ra các định hướng chính sách hiệu quả giúp họ đạt được tăng trưởng xanh trên quy mô lớn. Nhiều nước đang phát triển xem thành tích của Hàn Quốc là tấm gương, cố gắng áp dụng mô hình tăng trưởng như một phép màu đã tái tạo kinh tế của Hàn Quốc. Các nước phát triển hy vọng sẽ học được những bài học bổ ích từ Hàn Quốc khi quốc gia này thành công trong việc tạo ra sự tác động thông qua tăng trưởng xanh.
Điều làm cho kinh nghiệm của Hàn Quốc trở thành một nghiên cứu điển hình thú vị về tăng trưởng xanh là đất nước này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng xanh trong nước, mà còn dựa vào vị thế trung gian của mình để phổ biến tăng trưởng xanh như một mô hình phát triển mới cho các nước đang phát triển. Tính liên tục của chính sách tăng trưởng xanh ở Hàn Quốc xuất phát từ vai trò thiết yếu trong việc nâng cao uy tín của quốc gia trên trường quốc tế. Chính sách ngoại giao “tôi trước “ hoặc “người đi tiên phong” và sự lãnh đạo của Hàn Quốc trong các sáng kiến về chính sách khí hậu trong nước đã được thế giới đón nhận, tạo sức mạnh cho quốc gia này đóng vai trò cầu nối, phá vỡ những bế tắc lâu ngày trong các cuộc đàm phán khí hậu.
Ví dụ, Hàn Quốc đã đóng vai trò trung gian hiệu quả trong COP16 tại Cancun vì đã tập hợp được sự quan tâm của cả các nước phát triển cũng như các nước đang phát triển tích cực thực hiện các hành động trong chiến lược phát triển các-bon thấp, đồng thời đứng ra xây dựng chính sách xanh ở các nước khác thông qua hệ thống viện trợ nước ngoài, dẫn dắt các cuộc thảo luận về tăng trưởng xanh trong Hội nghị thượng đỉnh G-20 (năm 2010) cũng như các cuộc họp cấp cao khác.
Kế hoạch 5 năm lần thứ 2 về tăng trưởng xanh (2014-2018)
Trong khi sự cất cánh của tăng trưởng xanh ở Hàn Quốc là một chiến lược phát triển mới đáng chú ý, thì tính bền vững của nó như một chính sách lâu dài cần được kiểm nghiệm qua việc thay đổi lãnh đạo chính trị. Để hỗ trợ chính quyền trong việc phát động “nền kinh tế sáng tạo” thì “tăng trưởng xanh” với tư cách là một phương thức tiếp cận chính sách vẫn nằm trong chiến lược phát triển của quốc gia với việc ban hành Kế hoạch 5 năm lần thứ hai về tăng trưởng xanh (2014-2018).
Thứ trưởng phụ trách các vấn đề kinh tế của Bộ Ngoại giao Hàn Quốc nhấn mạnh rằng nền kinh tế sáng tạo bao gồm tăng trưởng xanh, đặc biệt là trong việc tạo ra các cơ hội kinh doanh sáng tạo và tạo việc làm là một phần trong những nỗ lực toàn cầu để phát triển bền vững và giảm phát thải. Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (2009-2013) đã được xây dựng để thiết lập khung thể chế cần thiết nhằm phát động và duy trì các chính sách tăng trưởng xanh trong tương lai.
Dựa trên những bài học và những hạn chế trong quá trình thực hiện kế hoạch lần thứ nhất, kế hoạch lần thứ hai nhằm tập trung vào các lĩnh vực sau đây:
(1) thiết lập cơ cấu kinh tế xã hội các-bon thấp; (2) đạt được một nền kinh tế sáng tạo thông qua việc hội tụ công nghệ xanh và công nghệ thông tin; (3) xây dựng một môi trường sống thoải mái, không bị ảnh hưởng bởi các tác hại của biến đổi khí hậu.
Việc chuẩn bị Kế hoạch 5 năm lần thứ hai bao gồm sáu cuộc họp chuyên gia và hai cuộc họp thảo luận với các cơ quan chính phủ có liên quan để dự thảo chiến lược. Các chuyên gia bên ngoài tập hợp lại để đánh giá Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, sau đó xây dựng các nhiệm vụ cụ thể cho từng cơ quan của chính phủ. Sau khi xem xét lần cuối dự thảo, kế hoạch này đã được hoàn tất vào ngày 21/5/2014. Kế hoạch lần thứ hai nhằm mang lại kết quả cụ thể hơn, đặc biệt trong việc thúc đẩy chiến lược các lĩnh vực cốt lõi như xây dựng hệ thống năng lượng bền vững, xây dựng năng lực về ứng phó với biến đổi khí hậu và giảm khí nhà kính.
Hàn Quốc công bố "Kế hoạch tăng trưởng xanh 5 năm lần thứ ba" (2019-2023)
Ngày 21/5/2019, Chính phủ Hàn Quốc đã mở cuộc họp dưới sự chủ trì của Thủ tướng Lee Nak-yon, công bố "Kế hoạch tăng trưởng xanh 5 năm lần thứ ba."
Kế hoạch 5 năm lần thứ ba (2019-2023) đưa ra một tầm nhìn mới cho “Đất nước xanh toàn diện”.
Theo đó, Chính phủ Hàn Quốc quyết định lập nguồn vốn vay lãi suất thấp hơn lãi suất thị trường, có quy mô 5.000 tỷ won (khoảng 4,2 tỷ USD) trong vòng ba năm, để giúp các doanh nghiệp đầu tư cho thiết bị ứng dụng công nghệ xanh, thân thiện với môi trường.
Chính phủ có kế hoạch phát triển công nghệ năng lượng thông minh, tiêu thụ ít nhiên liệu, hiệu suất cao, và các công nghệ xanh giúp giải quyết những vấn đề môi trường có liên quan mật thiết đến người dân như bụi nhỏ.
Để thực hiện Lộ trình giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính tới năm 2030, Chính phủ Hàn Quốc sẽ đề ra mục tiêu về giảm thải khí thải theo từng ngành công nghiệp, từng lĩnh vực vận tải, công trình và công khai về tình hình thực hiện.
Bên cạnh đó, nhằm thúc đẩy thị trường mua bán quyền phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, Chính phủ Hàn Quốc sẽ xúc tiến đa dạng hóa phương thức đấu thầu nhằm nhằm cân đối cung cầu.
Nước này hiện đang áp dụng cơ chế cho phép các doanh nghiệp phát thải dưới mức cho phép có thể bán quyền phát thải hoặc chuyển cho giai đoạn sau.
Mặt khác, Chính phủ Hàn Quốc đặt mục tiêu đưa vào sử dụng 433.000 xe ôtô điện và 67.000 xe ôtô chạy bằng hydro cho tới năm 2022, nhằm giảm bụi nhỏ và khí gây hiệu ứng nhà kính từ các phương tiện giao thông.
Chính phủ Hàn Quốc cũng sẽ mở rộng áp dụng nghĩa vụ chứng nhận tòa nhà không phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính, từ các tòa nhà Nhà nước như hiện nay sang các tòa nhà tư nhân cho tới năm 2025./.
Bài 2: Hạn chế chính trong thực hiện tăng trưởng xanh ở Hàn Quốc và một số khuyến nghị
Cẩm Tú