64,7% doanh nghiệp chưa chuẩn bị gì!
Nghiên cứu của VCCI về "Năng lực hoạt động của các doanh nghiệp Việt Nam: Hiện trạng, vị trí trong chuỗi giá trị và hàm ý cho hợp tác đa phương” cho thấy có nhiều vấn đề đáng lo ngại. Cụ thể, có tới 53,3% trong tổng 500 công ty xuất nhập khẩu thuộc lĩnh vực chế biến chế tạo tham gia khảo sát không đề ra mục tiêu gì khi gia nhập vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này có nghĩa doanh nghiệp chưa có sự định hướng rõ ràng và chưa xác định được bước đi của mình. Ngoài ra, mục tiêu của doanh nghiệp đưa ra chưa đi vào thực thi, mà chỉ dừng lại mức ý tưởng và mong muốn đạt được.
Số doanh nghiệp đã xây dựng kế hoạch thực hiện trong giai đoạn dài hạn chỉ đạt mức 10,2%; xây dựng chiến lược và định hướng tổng thể trong dài hạn đạt 15,3%. Bên cạnh đó, có tới 64,7% doanh nghiệp chưa hề chuẩn bị gì khi gia nhập vào chuỗi cung ứng giá trị của toàn cầu. Đặc biệt, doanh nghiệp Việt Nam đang hướng đến phần “ngọn” hơn là khắc phục những vấn đề ở phần “gốc” mang tính dài hạn như làm chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo, xây dựng và đào tạo nguồn nhân lực, mở rộng kết nối mạng lưới hay đẩy mạnh đáp ứng quy chuẩn và quản trị rủi ro…
Theo đánh giá của nhóm nghiên cứu, trong bối cảnh thế giới mở cửa lớn và hội nhập sâu rộng của nền kinh tế, các doanh nghiệp hiện nay tỏ ra thiếu chủ động và thiếu sự chuẩn bị kỹ càng. Do đó, việc tận dụng những cơ hội để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu là rất khó khăn.
Ông Phạm Thanh Tùng, Cục Công nghiệp (Bộ Công thương) cho biết, hầu hết doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ đều không mạnh về việc ứng phó với sự thay đổi của môi trường, tầm nhìn chiến lược sản xuất, hệ thống quản lý hay khả năng tìm hiểu và nghiên cứu, phát triển sản phẩm. Tuy nhiên, đa số doanh nghiệp chỉ muốn được hỗ trợ về vốn, thủ tục hành chính và thuế… mà không phải là những giải pháp có thể khắc phục những điểm yếu cố hữu. Đây là thách thức lớn trong quá trình thiết kế, triển khai chính sách phát triển công nghiệp.
Việt Nam đang ở trước ngã rẽ
Tại châu Á, Việt Nam là một trong những công xưởng sản xuất lớn. Theo đó, các doanh nghiệp Việt Nam cũng có cơ hội để gia nhập chuỗi giá trị. Tuy nhiên, có rất ít doanh nghiệp tham gia vào chuỗi này, trong khi những cái tên tham gia lại chưa có định hướng đi lâu dài và còn có những điểm yếu về công nghệ và năng lực. Do đó, khả năng hội nhập nền kinh tế thế giới của các doanh nghiệp Việt Nam là đáng lo ngại.
Mặt khác, vẫn còn nhiều hạn chế trong những chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ trong nước. Tỷ lệ doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ tiếp cận được những ưu đãi và hỗ trợ từ những chương trình của Nhà nước vẫn còn duy trì ở mức khá thấp. Trong số các doanh nghiệp tham gia khảo sát, chỉ có 17% tiếp cận được một trong những chương trình nói trên, điều này cho thấy độ bao phủ của những chính sách còn khá hạn chế, chưa hề mở rộng.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhấn mạnh, Việt Nam đang ở trước ngã rẽ với những lựa chọn: đa dạng hóa và vươn lên trong chuỗi cung ứng giá trị toàn cầu để gia nhập vào công đoạn đem đến giá trị gia tăng lớn hơn, hoặc duy trì xuất khẩu dựa vào gia công và lắp ráp với mức giá trị gia tăng thấp. Thế nhưng, Việt Nam gặp rất nhiều trở ngại khi đứng trước ngã rẽ này.
Theo khuyến nghị của nhóm nghiên cứu từ VCCI, các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp đồng bộ trong việc xây dựng, thực thi các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp để họ gia nhập vào chuỗi giá trị của toàn cầu. Triển khai kịp thời và đầy đủ những giải pháp về cải thiện nâng cao năng lực hỗ trợ doanh nghiệp gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu.
Bên cạnh đó, cần đánh giá kỹ ảnh hưởng của các chính sách đã ban hành, qua đó xác định và điều chỉnh nội dung, đề xuất những chương trình cải cách chiến lược trong tương lai. Các cơ quan chức năng cũng cần xây dựng nền tảng giúp doanh nghiệp gia nhập chuỗi giá trị toàn cầu về nguồn nhân lực, năng lực quản trị và khoa học công nghệ. Đồng thời xây dựng mục tiêu, kế hoạch, chiến lược cụ thể, thực hiện, chia các nguồn lực hợp lý cũng như tận dụng hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế hiệp hội doanh nghiệp và các đối tác…
Một số ý kiến đề xuất Chính phủ cũng nên cân nhắc thành lập Ban chỉ đạo cấp Nhà nước về vấn đề phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, qua đó có thể thống nhất trong việc chỉ đạo đưa ra những giải pháp khắc phục khó khăn, khúc mắc và góp phần đẩy mạnh công nghiệp hỗ trợ phát triển.
Theo Đại biểu nhân dân