Hôm nay, 17/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến vào Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý về dự án Luật Quản lý nợ công (sửa đổi). Theo tổng hợp của Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội và Bộ Tài chính, trong khi những nội dung khác cơ bản nhận được sự đồng tình cao thì việc thống nhất các chức năng quản lý nợ vẫn đang còn nhiều ý kiến khác nhau.
Vẫn phân vân
Ghi nhận từ những đóng góp từ nghị trường cũng như các hội nghị xin ý kiến, nhiều ý kiến đề nghị quy định thống nhất một đầu mối quản lý nợ công. Ý kiến khác thống nhất một đầu mối nhưng cân nhắc không nên thay đổi đầu mối đàm phán với các tổ chức quốc tế. Một số ý kiến đề nghị đánh giá kỹ hơn về tính hiệu quả của việc tập trung chức năng quản lý nợ công vào một đầu mối. Một số ý kiến khác không đồng tình thống nhất đầu mối và đề nghị giữ như hiện hành. Xuất phát từ đó, cơ quan thẩm tra và cơ quan soạn thảo dự kiến đưa ra 2 phương án tiếp thu.
Phương án thứ nhất, tiếp thu theo hướng quy định một cơ quan làm đầu mối quản lý nợ công. Nguyên nhân được đưa ra là Nghị quyết số 07/NQ-T.Ư của Bộ Chính trị về chủ trương, giải pháp cơ cấu lại NSNN, quản lý nợ công đã đặt ra yêu cầu cần tập trung thống nhất trong quản lý nợ công nhằm sớm khắc phục tình trạng quản lý đầu tư công, nợ công còn chồng chéo, chưa gắn trách nhiệm cân đối ngân sách, vay và trả nợ với phân bổ, sử dụng vốn. Luật Quản lý nợ công (sửa đổi) cần thể chế hóa chủ trương này để khắc phục tồn tại, hạn chế hiện nay. Ngoài ra, việc tập trung đầu mối cũng sẽ đáp ứng yêu cầu về cải cách hành chính, tiết kiệm chi phí trong quản lý vay nợ và tạo điều kiện để kịp thời ứng phó với các thay đổi, diễn biến trên thị trường vay nợ trong nước, quốc tế và cũng là để phù hợp với thông lệ của thế giới.
Phương án thứ hai, để đảm bảo ổn định bộ máy, không gây xáo trộn về tổ chức, chức năng nhiệm vụ của một số cơ quan và không phải điều chỉnh các Luật có liên quan thì giữ như hiện hành cũng tức là như dự thảo Luật đã trình Quốc hội kỳ họp tháng 6/2017 nhưng quy định rõ hơn một số nội dung. Cụ thể: Chính phủ chịu trách nhiệm thống nhất quản lý nhà nước về nợ công; điều chỉnh chức năng, nhiệm vụ của các bộ, ngành trong quy trình quản lý nợ công để đảm bảo xác lập rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của từng cơ quan trong quản lý nợ, khắc phục bất cập, hạn chế hiện nay. Trong đó, Bộ Tài chính đàm phán, ký kết hiệp định khung; đàm phán, ký kết các hiệp định cụ thể. Bộ Kế hoạch và Đầu tư quản lý thống nhất về đầu tư công. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện quản lý ngoại hối.
Để không còn "mạnh ai nấy làm"
Ủng hộ phương án thứ nhất, PGS-TS Đinh Trọng Thịnh (Khoa Tài chính quốc tế - Học viện Tài chính) cho rằng, việc quản lý nợ công hiện nay đang rất phân tán với 3 đầu mối. Tuy nói rằng Bộ Tài chính là Bộ quản lý chung nhưng thực chất, các bộ, ngành quản lý theo chức năng và nhiệm vụ của mình và báo cáo lại với Bộ Tài chính để mang tính thống kê, tổng hợp. Từ những năm 2000, người ta đã nói là phải tập trung thống nhất một đầu mối nợ công trực thuộc Chính phủ hoặc Bộ Tài chính, để từ đó có thể thống kê tổng hợp và lên kế hoạch cũng như thực thi các phương án vay nợ, quản lý nợ, xử lý nợ, đảm bảo yêu cầu thống nhất toàn diện và các chế độ cơ chế quản lý. Song, đến nay tình trạng "mạnh ai nấy làm" vẫn tồn tại. Điều này dẫn đến việc tìm nguồn vốn vay nợ trong nước và nước ngoài, quản lý sử dụng nợ vay cũng như đảm bảo hiệu quả nợ vay không được như mong muốn. Đây cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến các khoản nợ công "phình" dần lên, việc vay nợ trở nên bị động, cấu trúc lại khá "chật vật".
Theo PGS-TS Đinh Trọng Thịnh, việc đưa về một đầu mối nợ công trở nên cực kỳ cấp thiết. Cơ quan này có thể đặt ở Bộ Tài chính nhưng phải được Chính phủ giám sát chỉ đạo. Có ý kiến cho rằng nên để cơ quan này trực thuộc thẳng Chính phủ và chỉ để quản lý nợ công của Chính phủ thôi. Tuy nhiên, phương án này sẽ tạo nên một bộ máy mới về quản lý nợ công và tương đối cồng kềnh, không gắn với thu chi của NSNN với quản lý nợ. "Theo quan điểm của tôi thì nên chấn chỉnh lại và trực thuộc Bộ Tài chính. Chúng ta đã có sẵn Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại, cũng như có sẵn các cơ chế quản lý nợ công dưới Bộ Tài chính nên chúng ta có thể phát huy nó. Cùng với đó là tập hợp các khoản liên quan đến quản lý nợ công mà các bộ, ngành khác đang nắm về Bộ Tài chính. Từ đó mới có được một cơ chế quản lý nợ thống nhất từ khâu lập kế hoạch vay nợ cho đến khâu trả nợ vay, đảm bảo nợ công phát huy hiệu quả của nền kinh tế" - PGS-TS Đinh Trọng Thịnh nói.
Tương tự, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Đặng Văn Thanh cho rằng, việc giao 3 cơ quan cùng quản lý nợ công đang khiến cho việc phân định trách nhiệm không được rõ ràng cả về khoa học pháp lý và thực tế trong xây dựng chiến lược nợ dài hạn. Không có cơ quan đầu mối về quản lý nợ dẫn đến thiếu sự phối hợp ở cấp vĩ mô giữa các chính sách tài khóa, tiền tệ và quản lý nợ. Phân định trách nhiệm không rõ ràng cũng dẫn đến thiếu chủ động trong điều hành vay nợ, không giảm thiểu được chi phí vay nợ. Có những thời điểm, vốn nước ngoài về chưa sử dụng hết, nhưng trong nước vẫn huy động theo kế hoạch dẫn đến tăng chi phí huy động vốn vay,… Xuất phát từ những hạn chế nêu trên, việc xây dựng và vận hành một đơn vị chuyên trách thực sự làm nhiệm vụ quản lý, điều phối nợ, vay và trả nợ là cần thiết.
Box: Tổng Kiểm toán Nhà nước Hồ Đức Phớc: Phải quy việc quản lý nợ công về một đầu mối và đầu mối đó phải chịu trách nhiệm toàn diện trước Chính phủ từ giải trình đến theo dõi, giám sát về nợ công. Các cơ quan khác thì theo sự phân công của Chính phủ phối hợp chặt chẽ theo chức năng, nhiệm vụ của mình. Với điều kiện hiện nay, Bộ Tài chính làm đầu mối là hợp lý nhất vì cơ quan này chịu trách nhiệm trả nợ và giám sát việc sử dụng ngân sách. Đầu tư công cũng là một khoản ngân sách và được quản lý sử dụng như ngân sách. Do đó, Bộ Tài chính là người chịu trách nhiệm theo dõi, giám sát, tham mưu và chịu trách nhiệm trả nợ thì đầu mối này là đúng đắn.
Theo báo Hải quan