Kinh tế thế giới năm 2024 và triển vọng năm 2025

Bức tranh kinh tế thế giới năm 2024

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu năm 2024 đầy biến động, xu hướng và sự kiện nổi bật đang định hình tương lai đã bắt đầu lộ diện. Từ sự tăng trưởng không đồng đều giữa các khu vực, căng thẳng địa - chính trị leo thang, cho đến sự điều chỉnh chính sách tiền tệ và sự nổi lên của các ngành công nghiệp mới. Bức tranh kinh tế thế giới năm 2024 phản ánh tính phức tạp và đa chiều của một nền kinh tế toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ, được phác họa rõ nét với các điểm nổi bật sau:

Nền kinh tế thế giới giữ vững nhịp tăng trưởng tốt mặc dù sự tăng trưởng diễn ra không đồng đều

Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu trong năm 2024 đạt khoảng 3,2%, cao hơn so với 3,1% của năm 2023. Đặc biệt, tốc độ tăng trưởng này diễn ra trong bối cảnh lạm phát toàn cầu đang giảm tốc đáng kể, mang lại hy vọng về một môi trường kinh tế vĩ mô ổn định hơn. Còn theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) công bố vào tháng 10-2024, lạm phát toàn cầu năm 2024 được dự báo sẽ giảm xuống mức 5,8%, so với mức 6,7% của năm 2023. Xu hướng này được kỳ vọng sẽ tiếp tục khi IMF dự đoán lạm phát sẽ hạ nhiệt còn 4,3% vào năm 2025⁽¹⁾.

Bất chấp dự đoán trước đó về khả năng suy thoái, trong năm 2024, nền kinh tế Mỹ cho thấy sức bật mạnh mẽ khi vượt qua thách thức do thị trường lao động yếu đi và chi tiêu tiêu dùng giảm với GDP đạt 1,9%. Trong khi đó, Trung Quốc đạt mức tăng trưởng GDP 4,8% nhờ đầu tư vào khu vực công và hoạt động xuất khẩu tăng mạnh⁽²⁾. Ở Nhật Bản, việc tăng mức lương cơ bản cho người lao động mang lại một số dấu hiệu tích cực.

Tại châu Âu, triển vọng kinh tế của Liên minh châu Âu (EU) năm 2024 phản ánh sự lạc quan thận trọng, với mức tăng trưởng GDP ước tính là 1% cho EU và 0,8% cho khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone)⁽³⁾. Ngược lại, các nền kinh tế mới nổi, như Ấn Độ, Bra-xin vẫn duy trì được đà tăng trưởng mạnh mẽ. Các quốc gia này không chỉ ổn định nội tại, mà còn đóng góp tích cực vào bức tranh kinh tế toàn cầu, giúp làm giảm phần nào sức ép từ các khu vực đang có sự tăng trưởng chậm lại.

Nền kinh tế toàn cầu tiếp tục đối mặt với những thách thức lớn từ căng thẳng địa - chính trị leo thang

Hai cuộc xung đột Nga - U-crai-na, I-xra-en - Ha-mát hiện nay chưa có dấu hiệu kết thúc, thậm chí có khả năng lan rộng, tiếp tục tạo ra căng thẳng lớn hơn giữa các quốc gia và lực lượng liên quan.

Sự đảo chiều trong chính sách lãi suất của nhiều nền kinh tế lớn, báo hiệu một giai đoạn điều chỉnh quan trọng sau thời kỳ thắt chặt tiền tệ kéo dài

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã thực hiện ba lần cắt giảm lãi suất trong năm 2024. Động thái này phản ánh nỗ lực điều chỉnh chính sách tiền tệ nhằm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh áp lực lạm phát giảm dần. Với nền kinh tế Mỹ tiếp tục duy trì sự vững mạnh, các nhà hoạch định chính sách đã linh hoạt chuyển hướng, từ việc tập trung kiểm soát lạm phát sang thúc đẩy tăng trưởng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp và người tiêu dùng tiếp cận nguồn vốn rẻ hơn.

Tại châu Âu, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã thực hiện bốn lần cắt giảm lãi suất liên tiếp và có khả năng tiếp tục theo đuổi chính sách nới lỏng tiền tệ trong thời gian tới. Điều này nhằm ứng phó với tình trạng suy yếu trong sản xuất công nghiệp và tác động từ bất ổn chính trị tại khu vực. Chính sách này không chỉ thúc đẩy quốc gia thành viên trong việc kích thích đầu tư và tiêu dùng, mà còn góp phần duy trì sự ổn định tài chính trong khu vực Eurozone.

Đáng chú ý, Trung Quốc đã chính thức bước vào chu kỳ nới lỏng tiền tệ lần đầu tiên với nỗ lực thúc đẩy thanh khoản trong hệ thống tài chính, kích thích tiêu dùng nội địa.

Sự bùng nổ của sản xuất xe điện Trung Quốc

Sự bùng nổ  của sản xuất xe điện Trung Quốc tác động sâu rộng đến kinh tế toàn cầu. Hiện nay, Trung Quốc chiếm khoảng 60% doanh số sản xuất xe điện toàn cầu, trong khi chiếm 20% thị trường ô tô của nước này⁽⁴⁾. Sự gia tăng sản xuất và xuất khẩu xe điện từ Trung Quốc, đặc biệt là sang châu Âu và các thị trường mới nổi, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong nước và tạo ra hàng triệu việc làm⁽⁵⁾. Tuy nhiên, sự bùng nổ này có thể gây ra căng thẳng thương mại. Mỹ và EU đã áp dụng thuế quan cao đối với xe điện Trung Quốc nhằm bảo vệ ngành công nghiệp nội địa⁽⁶⁾. Tuy nhiên, phản ứng từ Trung Quốc có thể dẫn đến một cuộc chiến thương mại mới, ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngoài ra, sự cạnh tranh từ xe điện Trung Quốc có thể thúc đẩy đổi mới công nghệ và giảm giá xe điện trên toàn cầu, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng. Sự phát triển này sẽ định hình lại bối cảnh kinh tế thế giới, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các nền kinh tế khác.

Chuyển đổi từ năng lượng tái tạo sang nhiên liệu hóa thạch

Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), mặc dù năng lượng tái tạo, như điện gió, điện mặt trời đang dần chiếm tỷ trọng lớn hơn trong cơ cấu năng lượng toàn cầu, nhiên liệu hóa thạch vẫn duy trì sự thống trị với 80% nhu cầu năng lượng thế giới⁽⁷⁾. Nỗ lực toàn cầu nhằm đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 đang đối mặt với nhiều thách thức. Lý do chủ yếu do sự chênh lệch lớn về đầu tư giữa năng lượng tái tạo và hạ tầng nhiên liệu hóa thạch, cũng như rào cản kỹ thuật trong việc lưu trữ năng lượng sạch. Một số quốc gia trên thế giới vẫn phụ thuộc vào than đá để bảo đảm an ninh năng lượng. Một số quốc gia khác tạm thời quay trở lại sử dụng dầu mỏ và khí đốt tự nhiên, mặc dù đã cam kết chuyển đổi năng lượng sạch. Điều này cho thấy trong khi năng lượng tái tạo tiếp tục phát triển, nhiên liệu hóa thạch vẫn sẽ đóng vai trò quan trọng trong ngắn hạn và trung hạn.

Chi tiêu cho công nghệ thông tin có xu hướng tăng

Theo báo cáo từ Công ty nghiên cứu và tư vấn công nghệ thông tin Gartner (Mỹ), lĩnh vực công nghệ thông tin chứng kiến mức tăng trưởng chi tiêu khoảng 9% trong năm 2024⁽⁸⁾. Xu hướng này được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng đối với các ứng dụng thành tựu khoa học - công nghệ đột phá, như trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây và tự động hóa. Cụ thể, AI được kỳ vọng sẽ trở thành lĩnh vực công nghệ có tốc độ phát triển nhanh nhất, với mức đầu tư toàn cầu vượt 200 tỷ USD vào năm 2024.

Tuy nhiên, doanh thu thực tế từ các ứng dụng AI, như chatbot, học máy và phân tích dữ liệu vẫn chưa đạt được sự bùng nổ như kỳ vọng, chủ yếu do lo ngại về rủi ro đạo đức, pháp lý và sự thiếu hụt nhân lực có kỹ năng. Ngoài ra, chi phí triển khai hệ thống AI và công nghệ cao khác cũng là một thách thức lớn, nhất là đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong tương lai gần, sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan quản lý sẽ tiếp tục định hình sự phát triển của ngành công nghệ này.

Triển vọng kinh tế thế giới năm 2025

Năm 2025 được dự báo sẽ là một năm đầy biến động, song không ít cơ hội khi nền kinh tế thế giới tiếp tục chịu tác động từ thách thức và xu hướng mới. Biến chuyển sâu rộng trong kinh tế, chính trị và công nghệ sẽ tiếp tục định hình triển vọng tăng trưởng cũng như sự ổn định của các khu vực. Đặc biệt, sự dịch chuyển của các chuỗi cung ứng, cuộc cạnh tranh chiến lược gay gắt giữa các cường quốc, cùng đột phá trong năng lượng tái tạo và công nghệ tiên tiến sẽ góp phần vẽ nên bức tranh kinh tế phức tạp, nhưng đầy tiềm năng. Trong bối cảnh đó, triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2025 được dự báo qua xu hướng và số liệu cụ thể sau.

Một là, kinh tế toàn cầu sẽ duy trì đà tăng trưởng ổn định. Theo báo cáo mới nhất của OECD, tăng trưởng GDP toàn cầu được dự báo đạt 3,3% vào năm 2025, tăng nhẹ từ mức 3,2% trong năm 2024 và duy trì ổn định ở mức 3,3% vào năm 2026. Báo cáo cũng nhấn mạnh sự khác biệt rõ nét về triển vọng tăng trưởng giữa các nền kinh tế trên thế giới. Cụ thể: Tại Mỹ, GDP được kỳ vọng tăng 2,8% trong năm 2025. Trong khi đó, khu vực Eurozone dự kiến đạt mức tăng trưởng 1,3% vào năm 2025 và 1,5% vào năm 2026, nhờ sự phục hồi thu nhập thực của hộ gia đình, thị trường lao động thắt chặt và lãi suất giảm. Ở châu Á, Trung Quốc được dự báo đạt tăng trưởng GDP khoảng 4,7% trong năm 2025⁽⁹⁾.

Hai là, cuộc chiến công nghệ giữa Mỹ và Trung Quốc có khả năng ngày càng gay gắt, nhất là trong các lĩnh vực chiến lược như 5G, bán dẫn, AI và điện toán đám mây. Nhiều nghiên cứu cho rằng, Mỹ có thể tiếp tục hoặc thậm chí tăng cường biện pháp ngăn chặn đối với doanh nghiệp công nghệ Trung Quốc như Huawei, TikTok…

Ba là, căng thẳng địa - chính trị khó lường, nhiều rủi ro cho nền kinh tế thế giới. Dự báo về cuộc xung đột Nga - U-crai-na trong năm 2025 cho thấy căng thẳng có thể vẫn tiếp tục. Mặc dù xung đột kéo dài có thể gây ra hậu quả kinh tế nghiêm trọng cho cả hai bên và toàn cầu, nhưng giải pháp hòa bình có thể được thực hiện.

Bất ổn tại Trung Đông, theo nhận định của nhiều chuyên gia, đang tạo ra tác động đáng kể đến nền kinh tế toàn cầu và dự báo trong năm 2025, ảnh hưởng từ tác động này có thể gia tăng. Trung Đông là khu vực sản xuất dầu mỏ lớn, bất kỳ sự gián đoạn nào trong nguồn cung, đặc biệt là từ I-ran, có thể dẫn đến cú sốc giá dầu. Nếu giá dầu tăng mạnh, điều này có thể làm gia tăng lạm phát toàn cầu, ảnh hưởng đến sức mua của người tiêu dùng và làm chậm lại tăng trưởng kinh tế. Ngoài ra, thị trường tài chính cũng có thể bị ảnh hưởng. Bất ổn địa - chính trị khiến nhà đầu tư tìm kiếm nơi trú ẩn an toàn, dẫn đến sự biến động trên sàn giao dịch chứng khoán, ảnh hưởng đến dòng vốn đầu tư trực tiếp vào khu vực. Chuỗi cung ứng toàn cầu cũng có thể bị gián đoạn, làm tăng chi phí sản xuất và giá cả hàng hóa, từ đó tác động tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu.

Bốn là, xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng để nâng cao sức ảnh hưởng. Trong những năm gần đây, thế giới chứng kiến sự chuyển dịch dần trọng tâm quyền lực từ Tây sang Đông với sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc. Với thế và lực mới, Trung Quốc đã từ bỏ chiến lược “Giấu mình chờ thời” chuyển sang thực hiện “Giấc mộng Trung Hoa” hướng vào mục tiêu tăng cường năng lực độc lập, tự chủ kinh tế - công nghệ, hiện đại hóa nền tảng công nghiệp; đồng thời, củng cố vị trí của Trung Quốc trong nền kinh tế thế giới, nhất là trong chuỗi sản xuất - cung ứng toàn cầu và ứng phó hiệu quả hơn đối với sự kiềm chế, cạnh tranh chiến lược của Mỹ và các nước phương Tây. Mỹ thực hiện chiến lược chuyển sản xuất sang các nước thân thiện (friend-shoring) để giảm thiểu rủi ro, bảo đảm an ninh cung ứng và nâng cao khả năng sản xuất trong các lĩnh vực chiến lược. Liên minh châu Âu áp dụng chiến lược giảm thiểu rủi ro (de-risking) nhằm đa dạng hóa nguồn cung.

Năm là, khối BRICS tiếp tục mở rộng quy mô và khẳng định vị trí trong hệ thống quốc tế. Trong năm 2025, khối BRICS có thể tiếp tục thúc đẩy chính sách phòng vệ thương mại và phi đô la hóa nhằm giảm sự phụ thuộc vào các nền kinh tế phương Tây, nhất là Mỹ. Các quốc gia trong khối, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc mở rộng ảnh hưởng kinh tế và chính trị của BRICS thông qua các sáng kiến như Ngân hàng Phát triển mới (NDB) và thúc đẩy sử dụng đồng nội tệ trong giao dịch quốc tế. Việc xem xét khả năng kết nạp thành viên mới, như I-ran, Ác-hen-ti-na hay việc In-đô-nê-xi-a trở thành quốc gia Đông Nam Á đầu tiên gia nhập BRICS (tháng 1-2025) sẽ gia tăng sức mạnh và ảnh hưởng của BRICS trên trường quốc tế. Điều này có thể dẫn đến một trật tự kinh tế thế giới đa cực hơn với BRICS đóng vai trò lớn hơn trong hoạt động tài chính và thương mại toàn cầu.

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, Mỹ có khả năng phản ứng mạnh mẽ trước động thái này của BRICS, đặc biệt trong vấn đề phi đô la hóa và việc thành lập các tổ chức tài chính thay thế. Một số biện pháp ngăn chặn dưới góc nhìn của Mỹ có thể được Mỹ áp dụng để bảo vệ vị thế của đồng USD và duy trì ảnh hưởng trong nền kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, sự chuyển dịch từ một trật tự kinh tế phương Tây sang một trật tự đa cực với sự tham gia mạnh mẽ của các nền kinh tế đang phát triển có thể sẽ là xu hướng chính trong thập niên tới, làm thay đổi đáng kể cấu trúc kinh tế toàn cầu.

Sáu là, cơ hội kinh tế mới, đặc biệt trong các lĩnh vực chuyển đổi công nghệ, năng lượng tái tạo và ứng phó với biến đổi khí hậu. Về chuyển đổi công nghệ và AI, công nghệ AI sẽ tiếp tục là động lực chính thúc đẩy sự đổi mới trong nhiều ngành công nghiệp. Cơ hội kinh tế sẽ đến từ việc ứng dụng AI trong tự động hóa sản xuất, y tế, tài chính và giao thông. Trí tuệ nhân tạo sẽ giúp tăng năng suất lao động, tối ưu hóa quy trình và tạo ra sản phẩm mới. Doanh nghiệp phát triển AI, cũng như doanh nghiệp đầu tư vào dữ liệu lớn và hạ tầng công nghệ, sẽ có cơ hội tăng trưởng mạnh mẽ. Sự phát triển của AI sẽ thúc đẩy các ngành công nghiệp phần mềm, dịch vụ đám mây và an ninh mạng.

Về năng lượng, sự chuyển hướng sang năng lượng tái tạo sẽ tạo ra cơ hội kinh tế lớn vào năm 2025. Các nguồn năng lượng sạch như gió, mặt trời và hydro sẽ tiếp tục nhận được đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt là trong bối cảnh các quốc gia cam kết giảm khí thải các-bon. Công nghệ lưu trữ năng lượng, như pin lithium và các hệ thống lưu trữ khác, sẽ trở thành các lĩnh vực chiến lược, mở ra cơ hội cho doanh nghiệp trong ngành sản xuất thiết bị năng lượng. Doanh nghiệp cung cấp giải pháp năng lượng sạch cho các khu vực và quốc gia đang chuyển đổi kết cấu hạ tầng cũng sẽ chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể.

Biến đổi khí hậu tiếp tục là vấn đề toàn cầu, do đó sáng kiến và đầu tư vào công nghệ bảo vệ môi trường và giảm phát thải sẽ thúc đẩy cơ hội mới. Doanh nghiệp phát triển giải pháp các-bon thấp, tái chế và giảm thiểu rác thải sẽ được hưởng lợi từ chính sách và hỗ trợ tài chính của chính phủ. Hơn nữa, sự chuyển dịch sang mô hình kinh tế tuần hoàn, nơi tài nguyên được tái sử dụng tối đa, sẽ tạo ra cơ hội kinh tế trong các lĩnh vực, như sản xuất bền vững, quản lý tài nguyên và nông nghiệp thông minh.

Tựu trung, năm 2024, kinh tế thế giới duy trì tăng trưởng ổn định trong bối cảnh lạm phát giảm, nhưng sự phân hóa giữa các khu vực trở nên rõ rệt, với một số dự đoán gắn với khả năng suy thoái, sản xuất suy giảm và bất ổn chính trị ở một số nơi, trong khi một số nơi khác có khả năng duy trì đà tăng trưởng, đóng góp tích cực vào kinh tế toàn cầu. Căng thẳng địa - chính trị từ các cuộc xung đột Nga và U-crai-na và I-xra-en và Ha-mát tiếp tục leo thang, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế và vấn đề nhân đạo.

Bước sang năm 2025, kinh tế thế giới dự kiến duy trì đà tăng trưởng, nhưng chịu tác động từ cạnh tranh nước lớn, dịch chuyển chuỗi cung ứng và bất ổn tại một số khu vực. Cơ hội kinh tế tiếp tục tập trung vào chuyển đổi công nghệ, phát triển năng lượng tái tạo và ứng phó biến đổi khí hậu với triển vọng tăng trưởng từ sản xuất bền vững và mô hình kinh tế tuần hoàn ./.

-----------------------

(1) “10 vấn đề nổi bật của kinh tế thế giới năm 2024”, Tạp chí Kinh tế Việt Nam, 2025,  https://vneconomy.vn/10-van-de-noi-bat-cua-kinh-te-the-gioi-nam-2024.htm
(2) Nguyễn Hằng: “Dự báo năm 2025: Kinh tế thế giới duy trì mức tăng trưởng 2,8%”, TTXVN/Vietnam +, ngày 10-1-2025, https://www.vietnamplus.vn/du-bao-nam-2025-kinh-te-the-gioi-duy-tri-muc-tang-truong-28-post1006796.vnp
(3) Economic Outlook Quarterly: A soft landing within reach (Tạm dịch: Triển vọng kinh tế quý: Hạ cánh mềm trong tầm tay), European Parliamentary Research Service, tháng 6-2024, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2024/762330/EPRS_BRI(2024)762330_EN.pdf
(4) “Trends in electric cars - Global EV Outlook 2024” (Tạm dịch: Xu hướng xe điện - Triển vọng xe điện toàn cầu năm 2024), IEA, 2024, https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2024/trends-in-electric-cars
(5), (6) Weihuan Zhou - Henry Gao: “Major economies are now taking aim at China’s EV industry” (Tạm dịch: Các nền kinh tế lớn hiện đang nhắm vào ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc), Weforum.org, ngày 16-9-2024, https://www.weforum.org/stories/2024/09/major-economies-are-taking-aim-at-china-s-ev-industry-here-s-what-to-know/
(7) “2024 energy review: Transitioning to renewables and the role of fossil fuels” (Tạm dịch: Đánh giá năng lượng năm 2024: Chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và vai trò của nhiên liệu hóa thạch), DieselNet, tháng 6-2024, https://dieselnet.com/news/2024/06energyreview.php
(8) “Gartner forecasts worldwide IT spending to grow 9.3% in 2025” (Tạm dịch: Gartner dự báo chi tiêu công nghệ thông tin toàn cầu sẽ tăng 9,3% vào năm 2025), Gartner, ngày 23-10-2024, https://www.gartner.com/en/newsroom/press-releases/2024-10-23-gartner-forecasts-worldwide-it-spending-to-grow-nine-point-three-percent-in-2025
(9) “Triển vọng sáng cho kinh tế toàn cầu trong năm 2025”, Trung tâm WTO và Hội nhập, ngày 1-1-2025, https://trungtamwto.vn/xuat-khau-xanh/28545-trien-vong-sang-cho-kinh-te-toan-cau-trong-nam-2025

GS, TS ĐẶNG HOÀNG LINH

Tham tán, Đại sứ quán Việt Nam tại Cộng hòa Liên bang Đức

Theo Tạp chí Cộng sản