Báo chí và các chuyên gia kinh tế Mỹ lâu nay cứ cho rằng chính sách ngoại thương của chính quyền Tổng thống Donald Trump hầu như không có một chủ đích nào cụ thể. Bởi Mỹ hết đem thuế thép, thuế nhôm sau đó là thuế ô tô dọa áp lên hàng xuất khẩu của Canada, Mexico, rồi châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc. Thế nhưng những động thái tưởng chừng không liên quan này chỉ nhằm mục đích sau cùng: tạo ra một mạng lưới vô hình trói hết tay chân của Trung Quốc.
Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại cuộc gặp ở Bắc Kinh hồi tháng 11-2017. Ảnh: Kyodo
|
Ngay chính tờ New York Times, từng nhiều lần phê phán chính sách kinh tế của ông Trump nay cũng phải thừa nhận "lập trường cứng rắn với các đồng minh truyền thống giờ đây trông có vẻ như chỉ là bước khởi động trước sự kiện chính: cô lập Trung Quốc".
Ông Trump đã thành công khi buộc các nước ngồi xuống bàn đàm phán, thương thảo lại các hiệp định đã ký trước đó. Đòi hỏi như thế mà rốt cuộc Mỹ vẫn đạt các thỏa thuận mới, đầu tiên là với Hàn Quốc, rồi đến hiệp định USMCA ký với Canada và Mexico; bước tiếp theo sẽ là thỏa thuận mới với Nhật Bản và EU. Mới nhìn qua, các nhà phân tích đều nhận định thỏa thuận mới dường như không đem lại các nhượng bộ gì lớn cho Mỹ. Thế nhưng một điều khoản trong hiệp định USMCA gây bất ngờ cho giới quan sát.
Điều 32.10 quy định tối thiểu ba tháng trước khi một nước (trong ba nước Mỹ, Canada, Mexico) bắt tay thương lượng một hiệp định thương mại với một nước chưa có nền kinh tế thị trường thì nước đó phải thông báo cho hai nước còn lại biết. Ít nhất 30 ngày trước khi ký, nước đó phải cho hai nước kia xem xét toàn bộ hiệp định muốn ký. Và từ đó điều 32.10 đưa ra cái được gọi là "viên thuốc độc" (poison pill): "Bất kỳ bên nào ký hiệp định thương mại tự do với một nước phi thị trường sẽ cho phép các bên còn lại chấm dứt hiệp định này (USMCA) có báo trước sáu tháng rồi thay thế bằng hiệp định song phương giữa hai bên".
"Nước phi thị trường" được định nghĩa là nước mà ít nhất có một bên (trong ba bên là Mỹ, Canada và Mexico) xem là nền kinh tế phi thị trường và là nước không bên nào có ký hiệp định thương mại tự do. Điều này có nghĩa, sau này nếu Canada muốn ký hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc thì phải được sự đồng ý của Mỹ, nội dung thỏa thuận phải đưa cho Mỹ xem trước và thậm chí nếu muốn Mỹ có thể đơn phương chấm dứt thỏa thuận với Canada chỉ vì Canada chơi với Trung Quốc. Dĩ nhiên cũng có thể diễn giải theo hướng ngược lại hay giữa Mỹ và Mexico...
Điều khoản này là chưa từng thấy ở bất kỳ hiệp định thương mại nào trước đây bởi nó tác động lên chủ quyền của các nước ký kết và tự thân nó là điều khoản có thể giết chết hiệp định. Ví dụ Canada từng thăm dò khả năng ký hiệp định thương mại với Trung Quốc nhưng nay để giữ cho USMCA không bị tan vỡ, Canada khó lòng thỏa thuận riêng với Trung Quốc mà không có sự đồng thuận của Mỹ.
Chưa hết, cuối tuần trước Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross tiết lộ khả năng ép các đối tác thương mại khác, sắp sửa ký lại với Mỹ như Nhật Bản và EU chấp nhận điều khoản "viên thuốc độc" này. Ông Ross cho rằng điều khoản này là một biện pháp nhằm chặn đứng các lỗ hổng từng bị Trung Quốc lợi dụng. Hiện nay Mỹ đang đàm phán với Nhật Bản và EU để cắt giảm thuế và hàng rào kỹ thuật nhằm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ với những nước này. Nếu Nhật và EU chịu đưa điều khoản "viên thuốc độc" vào, rõ ràng Mỹ gia tăng áp lực đòi Trung Quốc thay đổi chính sách kinh tế chứ không còn đơn thuần là chiến tranh thương mại nữa.
Báo New York Times trích lời Larry Kudlow, cố vấn kinh tế của ông Trump: "Chúng tôi đang đàm phán lại với EU. Chúng tôi đang đàm phán lại với Nhật Bản. Và chúng tôi đang hướng đến cái tôi tạm gọi là liên minh thương mại của những người đồng lòng để đương đầu với Trung Quốc". Mục tiêu sau cùng là sắp xếp lại mối quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và thế giới vì thế Mỹ tìm kiếm những đòn bẩy buộc Trung Quốc cho phép doanh nghiệp Mỹ bán hàng và hoạt động tự do mà không sợ bị đánh cắp các quyền sở hữu trí tuệ trong một vị thế địa chính trị khác trước.
Tuy nhiên cũng nhiều nhà quan sát cho rằng Trung Quốc khó lòng nhượng bộ hết mọi yêu sách của Mỹ, chẳng hạn đòi Trung Quốc từ bỏ chiến lược hiện đại hóa nền kinh tế của nước này như chấm dứt trợ cấp cho chương trình "Made in China 2025" là quá đáng. Nguy cơ hiện hữu là những diễn biến mới nhất này có khả năng biến hệ thống thương mại quốc tế thành hai khu vực ảnh hưởng, một khu vực thân Mỹ, một khu vực dựa vào dây chuyền cung ứng của Trung Quốc mà vùng chồng lấn sẽ thu lại còn rất nhỏ.
Theo Thesaigontimes