Chuyên gia khí tượng giải thích hiện tượng xoáy lốc trong bão số 10

Bão số 10 có nhiều đặc điểm hiếm thấy

Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn Quốc gia, bão số 10 có tốc độ di chuyển nhanh, trung bình lên tới 30 - 35 km/giờ (nhanh gấp đôi so với các cơn bão bình thường).

Thời gian lưu bão trên đất liền tại các tỉnh Nghệ An, Quảng Trị kéo dài từ khoảng 22 - 23 giờ ngày 28/9 đến 10 giờ ngày 29/9 vẫn duy trì cường độ bão, trên 12 tiếng liên tục. Cùng với đó, hoàn lưu bão gây mưa lớn toàn Bắc Bộ và Thanh Hóa trở vào đến TP Huế (có nơi mưa trên 500 mm).

Đặc biệt, hoàn lưu gió bão mạnh từ cấp 6 trở lên trải dài 11/21 tỉnh ven biển, trong đó khu vực có gió mạnh từ cấp 8 trải dài suốt từ Ninh Bình đến Quảng Trị, khu vực Nam Hà Tĩnh - Bắc Quảng Trị là vùng tâm bão ảnh hưởng cũng là vùng gió mạnh nhất, phổ biến cấp 10 - 11, giật cấp 13 - 14.

Bão gây mưa lớn và xuất hiện lũ lớn trên nhiều sông (hầu hết các sông vượt mức báo động 3) như: Kiến Giang (Quảng Trị), thượng lưu sông Chu, sông Mã (Thanh Hóa), sông Cả (Nghệ An), Ngàn Phố (Hà Tĩnh ) đã vượt báo động 3; các sông khác từ Thanh Hóa đến Huế ở trên báo động 1 đến trên báo động 2. Nguy cơ sạt lở đất, lũ ống, lũ quét xảy ra tại hầu hết các tỉnh Bắc Bộ.

Đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt, xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm (bão mạnh, lũ lớn, lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng); tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi.

Chuyên gia lý giải hiện tượng lốc xoáy trong bão 

Sáng 29/9, ngoài những tác động tiêu cực từ cơn bão số 10, hiện tượng thời tiết bất thường xoáy lốc xuất hiện tại tỉnh Ninh Bình đã khiến hàng chục người thương vong và gây ra nhiều thiệt hại về tài sản cho nhân dân. 

Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thuỷ văn Quốc gia cho biết, bão Bualoi có đặc điểm hoàn lưu phía bắc tâm bão mạnh và rộng hơn so với hoàn lưu phía nam. Đây cũng là điểm chung của đa số các cơn bão. Do rìa phía bắc của các cơn bão thường là áp cao cận nhiệt đới, nên khu vực này có ranh giới khí áp lớn hơn. Sự khác nhau giữa khối khí phía Bắc với khối khí trong vùng tâm bão lớn hơn về các đặc tính nhiệt độ, áp suất và độ ẩm, khiến giao tranh của hai khối khí gây mưa dông thường nhiều hơn, gió thường mạnh hơn ở phía bắc tâm bão.

“Bão Bualoi khi đi vào khu vực Bắc Trung Bộ, phần rìa phía Bắc nằm vùng đồng bằng Bắc Bộ, nên đã xảy ra dông mạnh, nhiều ổ dông lớn đã hình thành sáng 29/9, kèm theo đó là các cơn lốc xoáy đã được ghi nhận qua camera điện thoại người dân ở các địa phương như Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Phòng… Các trận lốc xoáy này có quy mô nhỏ (vài chục tới vài trăm mét), thời gian xảy ra ngắn (vài phút tới vài chục phút) và thường chỉ được ghi nhận ở những vùng không gian rộng, như các cánh đồng, dọc các đường cao tốc và ít khi ghi nhận được trong thành phố do không gian chật hẹp hơn", ông Hoàng Phúc Lâm cho hay.

Theo ông Lâm, quy mô lốc xoáy nhỏ, nên các radar, vệ tinh gần như là không thể nắm bắt được vị trí, hình hài của lốc xoáy. Do đó, công tác đo đạc, quan trắc, dự báo lốc xoáy khó, chỉ có thể cảnh báo trong các cơn dông có khả năng xảy ra lốc xoáy.

Ông Lâm cũng cảnh báo, với các cơn lốc xoáy dù quy mô nhỏ, nhưng tốc độ gió lớn, tương đương với gió trong bão và gió giật mạnh trong các cơn dông. Do vậy, thiệt hại về người, tài sản, cây cối, vật dụng bị cuốn theo cơn lốc nhiều, gây ra thiệt hại dọc theo đường di chuyển của lốc xoáy. 

Trao đổi thêm về vấn đề này, ông Mai Văn Khiêm, giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho biết, về mặt bản chất hiện tượng lốc xoáy cũng là một cơn bão, nhưng ở quy mô nhỏ hơn bão về kích thước, không gian, thời gian tồn tại...

“Đối với những cơn bão cũng hình thành xoáy như vậy nhưng duy trì trong thời gian dài, quy mô không gian lớn, vệ tinh, radar, mô hình có thể tính toán được hình hài, cấu trúc của bão, khi đó có thể dự báo được. Còn đối với dông, lốc xoáy xảy ra trong phạm vi phạm hẹp, nhỏ, nên chỉ quan trắc bằng mắt thường”, ông Mai Văn Khiêm cho biết.

Hiện nay, khoa học khí tượng chỉ cảnh báo khả năng xảy ra lốc xoáy, vòi rồng, mưa đá trong điều kiện có các đám mây dông mạnh, được hình thành môi trường nóng, ẩm, bất ổn định lớn. Khoa học hiện nay cũng chỉ có thể đưa ra được cảnh báo, chưa dự báo được vị trí, cường độ hay diễn biến của các lốc xoáy, vòi rồng.  

Điểm lại diễn biến của cơn bão số 10 

Tối ngày 26/9, cơn bão Bualoi đi vào vùng biển phía Đông của khu vực giữa Biển Đông, trở thành cơn bão số 10 trong năm 2025 với cường độ mạnh cấp 12, giật cấp 15, di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ nhanh, trung bình khoảng 35 km/giờ.

Sau khi vào Biển Đông, bão duy trì cường độ, hướng và tốc độ di chuyển. Ngày 27/9, bão di chuyển chậm lại với tốc độ từ 30 - 35 km/giờ. Sáng 28/9, tốc độ di chuyển của bão giảm xuống khoảng 25 km/giờ.

Đêm 28/9, bão số 10 đã đi vào địa phận Hà Tĩnh - Bắc Quảng Trị, cường độ bão giảm xuống cấp 11, giật cấp 14, bão tiếp tục di chuyển theo hướng Tây Tây Bắc với tốc độ 20 – 25 km/giờ. Sáng 29/9, bão di chuyển vào khu vực biên giới Nghệ An - Trung Lào, cường độ giảm xuống cấp 8, giật cấp 10. Trưa 29/9, bão di chuyển sang khu vực Thượng Lào, suy yếu thành áp thấp nhiệt đới, sau thành một vùng áp thấp.

Do ảnh hưởng của bão số 10, tại trạm Cô Tô (Quảng Ninh) có gió mạnh cấp 7, giật cấp 9; trạm Bạch Long Vĩ (Hải Phòng) gió mạnh cấp 8, giật cấp 9; trạm Hòn Ngư (Nghệ An) gió mạnh cấp 10, giật cấp 14; nước dâng do bão cao 1,6 m; trạm Cồn Cỏ (Quảng Trị) gió mạnh cấp 10, giật cấp 11... Trên đất liền ven biển các tỉnh từ Quảng Ninh - Bắc Quảng Trị đã có gió mạnh cấp 6-9, giật cấp 10 - 12, vùng gần tâm bão cấp 10  - 11, giật cấp 14, tại trạm Diễn Châu (Nghệ An) gió mạnh cấp 11, giật cấp 13; trạm Hoành Sơn (Hà Tĩnh) gió mạnh cấp 11, giật cấp 14; trạm Kỳ Anh (Hà Tĩnh) gió mạnh cấp 10, giật cấp 12. 

Từ đêm 26 - 28/9, khu vực từ TP Huế đến Đà Nẵng, lượng mưa phổ biến 200 – 450 mm, có nơi trên 500 mm như: Hồng Trung (TP.Huế) 627 mm, Hương Nguyên (TP Huế) 619 mm, Suối Lương (Đà Nẵng) 409 mm...

Từ đêm 26 - 29/9, khu vực từ Hà Tĩnh đến Quảng Trị  từ 200 – 400 mm, có nơi trên 450 mm như:  Chợ Tràng (Hà Tĩnh) 578 mm, Sơn Hồng 1 (Hà Tĩnh) 517 mm,  Hướng Sơn (quảng Trị) 541 mm, Hồ Vực Tròn (quảng Trị) 523 mm…  

Từ đêm 26 - 29/9, khu vựa từ Thanh Hóa đến nghệ An từ 300 – 500 mm, có nơi trên 550 mm như Nông Trường 15 (Nghệ An) 836 mm, Yên Thượng (Nghệ An) 672 mm, Xuân bình (Thanh Hóa) 739 mm, Xuân Lê (Thanh Hóa) 664 mm...

Từ 28 - 29/9, khu vực đồng bằng Bắc Bộ, Phú Thọ, Nam Sơn La, Lào Cai phổ biến 70 – 120 mm, riêng khu vực Nam Phú Thọ và Nam Sơn La 100 – 250 mm, có nơi trên 250 mm như: Vạn Mai (Hòa Bình cũ) 404 mm, Lũng Vân (Hòa Bình cũ) 365 mm, Mường Do1 (Sơn La) 339 mm...

Dự báo, từ sáng 29/9 đến ngày 30/9, ở khu vực từ Thanh Hóa đến Hà Tĩnh, vùng đồng bằng Bắc Bộ, Phú Thọ, phía Nam các tỉnh Sơn La và Lào Cai có mưa to đến rất to với lượng mưa phổ biến 100 – 200 mm, cục bộ có nơi trên 350 mm; các nơi khác ở Bắc Bộ có mưa vừa, mưa to với lượng mưa phổ biến 70 – 120 mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 200mm. Cảnh báo nguy cơ mưa có cường suất lớn (>200 mm/3 giờ).

Theo Thu Trang/Báo Tin tức và Dân tộc