Tìm kiếm mô hình phát triển mới
Nhiệm vụ trung tâm của Đảng Cộng sản Trung Quốc là xây dựng một cường quốc xã hội chủ nghĩa hiện đại thông qua quá trình hiện đại hóa đặc sắc Trung Quốc và thúc đẩy toàn diện công cuộc phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa. 5 năm tới sẽ phải là giai đoạn mang tính then chốt trong công cuộc xây dựng cường quốc xã hội chủ nghĩa hiện đại hóa, theo đó mục tiêu là: (i) Đến năm 2035, thực hiện hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa trên mọi khía cạnh; (ii) Đến giữa thế kỷ XXI đưa Trung Quốc trở thành cường quốc xã hội chủ nghĩa hiện đại, giàu mạnh, dân chủ, văn minh, hài hòa và tươi đẹp.
Phát triển kinh tế chất lượng cao, với những định hướng giải pháp cụ thể như sau: (i) Tăng cường năng lực tự chủ về khoa học và công nghệ; (ii) Tiếp tục chính sách cải cách và mở cửa; (iii) Hiện đại hóa hệ thống quản lý nhà nước; (iv) Hoàn thiện hệ thống thị trường; (v) Tăng trưởng thu nhập của người dân phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế; (vi) Cải thiện môi trường; (vii) Thực hiện hiện đại hóa các lực lượng vũ trang; (viii) Nâng cao hơn nữa mức độ ảnh hưởng quốc tế của Trung Quốc, nâng cao vai trò của mình trong hệ thống quản trị toàn cầu.
Bên cạnh đó, những cơ hội và thách thức cũng đặt ra đối với quá trình phát triển này của Trung Quốc: (1) Sự bất ổn của tình hình kinh tế hiện tại và áp lực xu hướng suy giảm đang cản trở chính quyền Trung Quốc tập trung các nguồn lực vào những mục tiêu phát triển dài hạn; (2) Trung Quốc đã thông qua thành phần mới của những nhân vật quyết định vận mệnh của mình ở trong nước và triển khai lộ trình nhằm tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng Cộng sản; (3) Mục tiêu là hoàn thiện cơ cấu các cơ quan lãnh đạo của Đảng đối với công cuộc hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa; (4) Những điểm thay đổi quan trọng là các lĩnh vực quản lý tài chính và khoa học; (5) Các phương hướng triển khai chính sách quốc gia mang tính then chốt được thực hiện dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Hoạt động kinh tế đang khởi sắc
Trong năm 2022, GDP của Trung Quốc tăng 3,0% (thấp hơn so với con số dự báo chính thức là 5,5%), mà bên cạnh những yếu tố khác, chủ yếu là do hệ quả từ sự cam kết mạnh mẽ của chính quyền Trung Quốc đối với chiến lược «Zero covid», sự suy giảm sâu trong lĩnh vực bất động sản và cầu bên ngoài suy yếu. Tăng trưởng của nền kinh tế Trung Quốc vào năm 2023 được dự báo ở mức khoảng 5%, một mục tiêu khá khiêm tốn, trên cơ sở nền tăng trưởng thấp của năm trước. Trong khi đó, ngân sách quốc phòng sẽ tăng với tốc độ nhanh hơn là 7,2%.
Các động lực tăng trưởng của hoạt động kinh doanh trong giai đoạn đầu năm 2023 chính là sự hồi sinh của các hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ sau khi dỡ bỏ các biện pháp phòng, chống Covid, tăng trưởng vốn đầu tư công tiếp tục duy trì ở mức tương đối cao (chủ yếu vào cơ sở hạ tầng), cũng như sự phục hồi trong hoạt động xuất khẩu được ghi nhận trong tháng 3/2023.
Chỉ số giá tiêu dùng giảm tháng thứ hai liên tiếp, lạm phát (CPI) cả năm chậm lại ở mức 0,7% (thấp nhất kể từ tháng 9/2021). Giá thực phẩm lẫn hàng hóa sản xuất công nghiệp giảm rõ rệt. Chỉ số giá sản xuất tăng tốc suy giảm (trong tháng 3 giảm 2,5% và trong tháng 2 giảm 1,4% so với cùng kỳ năm trước).
Cầu trong và ngoài nước phục hồi
Lĩnh vực kinh tế thực của Trung Quốc trong những tháng đầu năm 2023 phục hồi với tốc độ vừa phải. Những rủi ro chủ yếu, giống như năm trước, là sự suy giảm trong lĩnh vực bất động sản, tiêu dùng tăng trưởng thấp, tình hình xuất, nhập khẩu không ổn định (xuất khẩu giảm 5 tháng liên tiếp từ tháng 10/2022 đến tháng 2/2023).
Sự gia tăng các hoạt động xã hội của người dân sau khi bãi bỏ các biện pháp phỏng toả chống Covid đã thúc đẩy doanh thu thương mại bán lẻ hồi phục.
Trong tháng 3/2023, xuất khẩu của Trung Quốc, trái với dự báo, đã tăng tốc mạnh mẽ khi đạt 14,8% so với cùng kỳ năm trước, nhờ đó đưa kim ngạch xuất khẩu trong quý I thoát khỏi vùng tăng trưởng âm với mức +0,5%. Trong 3 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ, EU và Anh giảm, trong khi sang các ASEAN và Nga lại có mức tăng trưởng 2 chữ số (+18,6% và +47,1% tương ứng).
Tăng trưởng đầu tư với sự thay đổi cấu trúc theo hướng tăng tỷ trọng cho cơ sở hạ tầng
Tốc độ tăng trưởng đầu tư trong quý I/2023 có phần chậm lại (5,1% so với 5,5% của 2 tháng đầu năm), nhưng cơ bản vẫn giữ được sự ổn định. Cầu trong nước được hỗ trợ bởi vốn đầu tư, chủ yếu hướng vào cơ sở hạ tầng và lĩnh vực công nghiệp, bù đắp cho sự sụt giảm của vốn đầu tư vào lĩnh vực bất động sản.
Trong số tổng số vốn đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đầu tư cho các công trình thủy lợi tăng 10,3%, các công trình công cộng - tăng 7,7%, đường bộ - tăng 8,5%, đường sắt - tăng 17,6%.
Đối với vốn đầu tư cho lĩnh vực công nghiệp, tăng trưởng nguồn vốn này cho ngành khai thác đạt mức 0,6%; các ngành sản xuất - 7%, bao gồm cả ngành chế tạo ôtô - 19%; ngành sản xuất điện, nhiệt và nước - 22,3%.
Đầu tư vào khu vực bất động sản tiếp tục giảm trong quý I (-5,8% so với cùng kỳ năm trước). Diện tích các dự án xây mới tiếp tục sụt giảm (-19,2%), trong đó phải kể đến bất động sản nhà ở (-17,8%).
Dự báo tăng trưởng kinh tế Trung Quốc
Tại kỳ họp của Quốc hội Trung Quốc hồi tháng 3/2023, đã thông qua chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế của năm nay là ở mức «khoảng 5%». Đây là dự báo được cho là «khiêm tốn» khi một loạt các tổ chức quốc tế cho rằng tốc độ tăng trưởng của kinh tế Trung Quốc năm 2023 có thể cao hơn mục tiêu nêu trên.
Bảng 1: Dự báo tăng trưởng kinh tế Trung Quốc năm 2023 và 2024
Cơ quan | Dự báo | Mức điều chỉnh so với | Thời điểm | ||
2023 | 2024 | 2023 | 2024 | ||
Chính phủ Trung Quốc | 5,0 | - | - | - | T3/2023 |
IMF | 5,2 | 4,5 | 0,0 | 0,0 | T4/2023 |
WB | 4,3 | 5,0 | -0,9 | -0,1 | T1/2023 |
UNCTAD | 4,8 | 4,5 | -1,5 | -0,4 | T1/2023 |
OECD | 5,3 | 4,9 | 0,7 | 0,8 | T3/2023 |
UBS | 5,4 | 5,3 | 0,5 | 0,4 | T3/2023 |
Bloomberg | 5,3 | 5,0 | - | - | T3/2023 |
Goldman Sachs | 5,5 | - | 0,3 | - | T1/2023 |
ADB | 5,0 | 4,5 | - | - | T4/2023 |
Dự báo | 5,1 | 4,8 | - | - | - |
Nguồn: Viện Nghiên cứu và Phân tích, Ngân hàng Ngoại thương Nga.
Các chính sách kinh tế ưu tiên cho năm 2023 đã được xác định cụ thể như sau: Mở rộng nhu cầu trong nước (tiêu dùng và đầu tư), đẩy nhanh hiện đại hóa hệ thống các ngành công nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp ngoài nhà nước, tăng cường thu hút vốn đầu tư nước ngoài, ngăn ngừa có hiệu quả và giảm thiểu rủi ro kinh tế và tài chính, ổn định sản xuất ngũ cốc và phục hồi khu vực nông thôn, tiếp tục phát triển xanh, triển khai các chương trình an sinh xã hội.
Bảng 2: Dự báo tốc độ và các yếu tố tác động đến tăng trưởng kinh tế.
| OECD | IMF | WB |
Dự báo tốc độ | 5,3% | 5,2% | 4,3% |
Những xu hướng | - Tốc độ phục hồi của nền kinh tế nhanh hơn so với thế giới; - Tăng trưởng kinh tế suy giảm trong dài hạn; - Lực lượng lao động giảm; - Quy mô nợ công gia tăng. | Khủng hoảng trên thị trường bất động sản ngày càng trầm trọng; - Mức độ miễn dịch của người dân đối với COVID-19 thấp; - Bệnh viện không đủ năng lực; - Sự gia tăng của các vấn đề về chuỗi cung ứng. | - Thúc đẩy tăng trưởng đầu tư thông qua việc đẩy mạnh chi cho cơ sở hạ tầng và cải thiện tâm lý nhà đầu tư; - Quá trình phục hồi kinh tế kéo dài hơn do có thể áp dụng trở lại những hạn chế đi lại và các biện pháp phòng, chống sự lây lan của COVID-19 |
Nguồn: Viện Nghiên cứu và Phân tích, Ngân hàng Ngoại thương Nga.
Đổi mới bộ máy Đảng và Chính phủ Trung Quốc
Hôm 12/3/2023, Đại hội đại biểu Nhân dân Trung Quốc đã thông qua thành phần nhân sự của Chính phủ mới. Quốc vụ viện (Chính phủ) Trung Quốc bao gồm các phó thủ tướng là Đinh Tiết Tường, Hà Lập Phong (khối kinh tế vĩ mô và tài chính), Trương Quốc Thanh (khối kinh tế ngành), Lưu Quốc Trung (khối xã hội).
Khối kinh tế vĩ mô gồm: Trịnh Sách Khiết (chủ tịch Uỷ ban Cải cách và phát triển), Dịch Cương (Thống đốc Ngân hàng Nhân dân), Lưu Côn (Bộ trưởng Bộ Tài chính).
Cơ cấu lại các cơ quan Đảng và Chính phủ của Trung Quốc trong lĩnh vực tài chính
Để tăng cường sự lãnh đạo tập trung thống nhất của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc về công tác tài chính, Ban Tài chính Trung ương được thành lập, có nhiệm vụ duy trì ổn định và phát triển khu vực tài chính, sự điều phối thống nhất, sự thúc đẩy chung, kiểm soát qúa trình triển khai thực hiện những khía cạnh quan trọng nhất của chính sách tài chính.
Tổ chức lại các cơ quan Đảng và Chính phủ của Trung Quốc trong lĩnh vực khoa học và kỹ thuật
Để tăng cường sự lãnh đạo thống nhất, tập trung về khoa học và công nghệ, Ban Khoa học và Kỹ thuật Trung ương được thành lập, với thẩm quyền bao gồm: Nghiên cứu và thảo luận về các chiến lược tối quan trọng của quốc gia trong lĩnh vực khoa học-kỹ thuật, phát triển các chương trình tối quan trọng, đưa ra giải pháp tập trung cho các vấn đề tối quan trọng của chiến lược và định hướng phát triển, xác định các nhiệm vụ khoa học-kỹ thuật chiến lược và các cơ sở tối quan trọng, bố trí các phòng thí nghiệm quốc gia, phát triển có điều phối công nghệ dân sự và quân sự.
Cơ cấu lại các cơ quan khác của Đảng và Chính phủ
Thêm một điểm mới là thành lập Cục Quản lý dữ liệu quốc gia. Một số chức năng của Uỷ ban Cải cách và Phát triển quốc gia và Văn phòng Ban An ninh mạng và Thông tin hóa Trung ương sẽ được chuyển giao cho cơ quan này. Cục Quản lý dữ liệu quốc gia có nhiệm vụ nghiên cứu và phát triển các dự án phát triển kỹ thuật số Trung Quốc, điều phối các hoạt động về thông tin hóa trong lĩnh vực dịch vụ xã hội và hành chính công, thúc đẩy quá trình trao đổi dữ liệu giữa các bộ và giữa các ngành. Ngoài ra, Cục sẽ là cơ quan lập kế hoạch thúc đẩy phát triển kỹ thuật số thống nhất, thực hiện chiến lược dữ liệu lớn quốc gia, thúc đẩy việc xây dựng và triển khai cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.
Sẽ có những thay đổi trong hệ thống quản lý quyền sở hữu trí tuệ. Cục Sở hữu trí tuệ quốc gia, mà hiện vẫn đang hoạt động trong cơ cấu của Tổng cục Quản lý và Giám sát thị trường quốc gia, sẽ trở thành cơ quan trực thuộc Quốc vụ viện.
Để nâng cao hiệu quả công tác ứng phó với quá trình già hóa dân số, tất cả các chức năng liên quan đến vấn đề này sẽ được tập trung cho Bộ Dân chính, mà sẽ tiếp nhận chuyển giao một số quyền hạn trước đây thuộc về Ủy ban Y tế và Sức khỏe quốc gia.
Các chức năng của một số phòng bộ, ngành khác cũng đã được làm rõ. Nhìn chung, số lượng các cơ quan của Quốc vụ viện sẽ là 26 (không thay đổi so với số lượng của Chính phủ nhiệm kỳ trước), nhưng biên chế sẽ giảm 5%.
_______________
Tài liệu tham khảo
1. https://hdll.vn/vi/thong-tin-ly-luan---thuc-tien/phuong-an-cai-cach-bo-may-dang-va-nha-nuoc-trung-quoc.html
2. http://inveb-docs.ru/attachments/article/2023_05/Kitay-vosstanovlenie-rosta.pdf
Nguyễn Quang Huy, Vụ Kinh tế tổng hợp lược dịch và tổng hợp